مقدمه :                                         

آسیت بیشتر در جوجه های با سرعت رشد بالا بروز نموده و یک مشکل جدی برای صنعت پرورش طیور محسوب می شود . اصطلاح آسیت به وضعیتی اشاره می شود که نشانه اصلی آن تجمع غیر طبیعی مایعات در حفرات بدن می باشد. این حادثه در گله ها متغیر و تلفات ناشی از آن در حدود 12-5% است که در حالت های پیشرفته، تا 25% تلفات دیده می شود .

تاریخچه این بیماری :

این عارضه برای نخستین بار در ارتفاعات بالا در کشور بولیوی در جوجه های گوشتی دیده شد و به دنبال آن در سایر کشورهای جهان و از جمله در ایران هم گزارش شد، چون این عارضه اکثراً در مناطق با ارتفاع بیش از 1400 متر از سطح دریا مشاهده می شد آن را بیماری ارتفاعات بالا نامیدند.

      طبق آمار و ارقام، مجموعه لاشه حذفی از 5/3% در سال 1986 به 19% در سال 1994 افزایش یافت، سالانه 50 بیلیون دلار در اثر تلفات ناشی از آسیت به صنعت مرغ گوشتی دنیا خسارت وارد می شود.

علایم ظاهری :

افزایش تنفس و افزایش میزان فعالیت ، از دست دادن درخشش پرها  ، متسع شدن شکم به دلیل تجمع مایع  ، کوچک بودن نسبت به جوجه های دیگر ، له له زدن همراه با صدایی مثل غرغره کردن ، جوجه های مبتلا اغلب به روی پشت می میرند ، قرمز شدن پوست شکم و پر خون شدن عروق محیطی و در پرندگان مسن تر اغلب سیانوز در اطراف تاج و ریش دیده می شود .

پرخونی عضلات، اتساع ناحیه شکم وتجمع مایع در داخل محوطه بطنی

پاتولوژی

1- سیستم قلبی-عروقی: علائم آن شامل

تحلیل رفتن میوفیبریل قلبی، از بین رفتن سارکومرها و میتوکندری ها ، شل و نرم شدن قلب، تجمع مایع در پریکارد ، افزایش PCV  ، تعداد RBC،WBC و غلظت هموگلوبین ، افزایش غلظت لاکتات دهیدروژناز در قلب ، افزایش در تعداد قطرات کوچک چربی  ، افزایش در ذخایر گلیکوژن میوکارد

افزایش ضخامت سرخرگ ششی ،  افزایش RV/TV  ، سست شدن مویرگها و فیبروزی شدن کپسول کبد

تورم سلول های کبدی و چسبیدن فیبرین به سطح آن .

2- ریه:

وجود تعداد زیادی گره های غضروفی، استخوانی و لنفاوی در شش پرندگان مبتلا ، 30% افزایش در ضخامت سد بافتی خون – گاز، هیپرتروفی ماهیچه صاف در پارا برونشیول ، سنتز کلاژن اضافی در ریه ها و اختلال در ساختمان آلوئولی از نشانه های این بیماری در طیور است .

اتساع ورید میانخالی خلفی

  اتساع قسمت راست قلب

ژله ای شدن مایع آسینی، وگرد شدن لبه های کبد

روند ایجاد عارضه

افزایش نیاز به اکسیژن باعث افزایش پمپ خون از قلب به ریه ها می شود که در نتیجه آن باعث افزایش فشار خون سرخرگی و بسته نشدن کامل دریچه ها می شود که به دنبال آن برگشت خون به داخل سیاهرگهای اصلی و افزایش فشار را خواهیم داشت که نهایتاً باعث آسیب دیدن سلولهای کبد و بزرگ شدن آن می شود .

خروج پلاسما از رگها و تجمع آن در داخل حفرات بدن باعث افزایشسلولهای خونی و  افزایش ویسکوزیته خون مشود در نتیجه نیاز به فشار بالا برای جریان یافتن در مویرگها می باشد .که باعث تشدید عارضه می شود .

عوامل مـؤثر در بروز عارضه

1- سرعت رشد و ترکیب بدن:

افزایش سرعت رشد باعث افزایش نیاز به اکسیژن می شود . متابولیسم نیتروژن و پروتئین در مقایسه با چربی به اکسیژن زیادی نیاز دارد، اما لاشه جوجه ها بطور واقعی پروتئین و نیتروژن کمی دارد.

2- ارتفاع:

در ارتفاع بالا فشار اتمسفر و همچنین فشاراکسیژن، پایین تر می باشد.

3- برنامه نوری:

هر برنامه نور دهی که میزان ساعات روشنایی در آن افزایش یابد، منجر به افزایش تلفات ناشی از آسیت خواهد شد.

4- وضع سلامتی:

هر عفونت یا آلودگی ای که بر وضعیت شش یا قلب اثر بگذارد بر شیوع آسیت نیز اثر می گذارد ( آسپرژیلوس، برونشیت عفونی و... ).

5- محیط:

دمای محیط:  

کاهش دما باعث تنظیم دمای بدن با افزایش فعالیت های متابولیسمی و تولید انرژی اضافی و افزایش مصرف اکسیژن می شود .

کیفیت هوای آشیانه: 

افزایش بخار آب و دی اکسید کربن، وجود گرد و غبار و وجود گازهای سمی در اثر تهویه ضعیف باعث افزایش نیاز به اکسیژن می شود .

نوع سوخت سالنها:

باعث رقابت با پرنده در مصرف اکسیژن می شود . 

نگهداری تخم مرغ و محیط جوجه در آوری: مداخله در تبادلات اکسیژنی در پوسته تخم مرغ در طی نگهداری و ناکافی بودن سطح اکسیژن در انکوباتورها ممکن است موجب آسیت در جوجه های گوشتی شود.

کیفیت بستر

6- ژنتیک و سن گله مادر:

پرندگان دارای صفات اختصاصی رشد زیاد و راندمان غذایی بالا به آسیت حساس تر هستند.

جوجه های نر نسبت به جوجه های ماده به آسیت حساس تر هستند.

جوجه های گوشتی هچ شده از گله های مادر جوان نسبت به جوجه هایی که از گله های مادر پیرتر هچ می شوند برای ابتلا به آسیت مستعد تر هستند.

7- تغذیه:

ترکیب جیره:

افزایش سدیم جیره باعث تحت تأثیر قرار دادن تعادل آب و الکترولیت ها می شود در نتیجه باعث افزایش حجم خون و همچنین افزایش فشار خون می شود .

جیره های با انرژی بالا ( پلت )  بیشتر در زمان تغییر جیره از جیره شروع کننده به جیره رشد مسأله ساز است .

  تعادل و کیفیت منبع پروتئین دفع نیتروژن اضافی از بدن نیاز به انرژی دارد.

- کاتابولیسم پروتئین اضافی باعث ساخت اسید اوریک و چربی خواهد شد که ساخت آنها به اکسیژن زیادی احتیاج دارد.

کمبود ویتامین E و سلنیوم

مایکو توکسین های موجود در جیره

-کنجاله ماهی با میزان بالای هیستامین ( ppm 200)

محدودیت غذایی: تغذیه آزاد باعث افزایش آسیت می شود .

  پیشگیری و درمان

 درمان مؤثری برای آسیت وجود ندارد و پرندگانی که یکبار علائم آسیت را نشان می دهند، خیلی سریع          می میرند.

ریشه کنی آسیت تنها از طریق اصلاح نژاد میسر است .

روش های کاهش دهنده وقوع آسیت:

انتخاب نژادی که استعداد ژنتیکی کمتری برای بروز آسیت داشته باشد.

پرورش مجزای جوجه های حاصل از گله های مادر جوان، تحت شرایط مدیریتی و نگهداری مناسب.

نگهداری دمای محیط در شرایط مطلوب مخصوصاً هفته اول زندگی.

پرورش جنس های گوناگون بطور جداگانه.

کاهش ساعات روشنایی در مراحل اولیه رشد.

پیشگیری از بیماریهای دستگاه تنفسی.

تهویه مناسب

- در ستر وهچر

- سالن پرورش

نحوه اجرای برنامه غذایی:

- ترکیب خوراک      

خوراک هایی با انرژی پایین در کل سیکل زندگی استفاده شود .

شکل خوراک        

استفاده بیشتر از غذای آردی نسبت به خوراک پلت شده باعث کاهش آسیت می شود .

تغذیه با محدودیت زمانی        

دسترسی به خوراک به مدت 10-8 ساعت در روز.

تغذیه یک روز در میان از سن 20-7 روزگی.

محدود کردن سطح سدیم جیره به19/0%.

کاهش آلودگی سم خوراک

نتیجه :

هیپوکسی عامل اصلی بروز آسیت در جوجه های گوشتی بوده و هر عاملی که باعث ناهماهنگی و عدم تعادل بین میزان اکسیژن فراهم شده در بدن شود منجر به هیپوکسی می گردد.

 عواملی که بر سلامت سیستم قلبی - ریوی تأثیر می گذارند سبب تشدید بروز آسیت می شوند.

با مدیریت صحیح (تغذیه، تهویه، بهداشت و...)می توان تا حد زیادی از وقوع آسیت جلوگیری کرد.

منابع:

1-Leeson, S., Diaz, G., and Summers, J.D.1995. Poultry Metabolic Disorders and Mycotoxins. University  Books. Guelph, Ontario, Canada, PP: 29 – 46.

Jordan, F. T. W. 1370, poultry disease.- 2

انتشارات جهاد دانشگاهی دامپزشکی دانشگاه تهران، چاپ اول.      

مقدمه :                                                     

مبحث نور یکی از جذاب ترین موضوعات در صنعت طیور می باشد . از سالهای دور داستانهای فراوانی بر پایه تجربیات شخصی و کارهای تحقیقاتی شناخته شده است . اما شناخت درست از نقش نور ، مقدار ، مدت نور دهی و رنگ نور داده شده هنوز در پرده ابهام می باشد .

حساسیت به رنگ ها

سیر تکاملی ماکیان و انسان بسیار متفاوت بوده ، تشابه ساختار مغز ماکیان به مغز خزندگان در مقایسه بیشتراست.

لامپ های تنگستن ( Incandescent ) غالباً ته رنگ قرمز داشته ، اما ته رنگ لامپ های فلورسنت به آبی متمایل می باشد ، علت این امر تولید بیشتر امواج با طول موج طویل و متمایل به قرمز در لامپ های تنگستن و تولید امواج آبی و سبز توسط لامپ فلورسنت می باشد . حساسیت مرغ ها به رنگ نور واجد اهمیت کاربردی نیز می باشد ، این بخش از طول موجهای قابل تشخیص برای چشم محدوده کوچکی بین 400 تا 700 نانومتر می باشد .

تفاوت حساسیت ماکیان و انسان :

ماکیان حساسیت متفاوتی با انسان دارند . در نتیجه اندازه گیری شدت نور بر حسب لوکس تخمین دقیقی از شدت نور ادراک شده  توسط ماکیان بدست نمی دهد . طیور لامپ فلورسنت را 30 درصد درخشان تر از لامپ تنگستن درک می کنند .

دامنه وسیع تر بینایی مرغها :

مرغها بر خلاف انسان ، قادر به دیدن طول موج های فرابنفش بیش از 320 و کمتر از 400 نانو متر نیستند . بعضی از موارد مشابه مانند جهت یابی و تشخیص فصل که در نور معمولی چندان واضح نیستند ، در نور ماورای بنفش کاملاً آشکار می باشند . مرغها در هیچ طول موجی حساسیت کمتری از انسان ندارند . به عنوان مثال آرام بودن مرغها در نور آبی .

رژیم نور در پرورش جوجه های گوشتی

در مورد نور سه مسئله باید مورد برسی قرار گیرد که عبارتند از :

1- دوره نور دادن یا الگوی نور

2- شدت نور

3- رنگ نور

دوره نور دادن یا الگوی نور :

استفاده از روش متناوب نور در مرغان گوشتی از نظر راندمان مصرف غذا نتیجه بهتری می دهد . از محاسن روش نور متناوب کاهش موی پرها روی لاشه است . در روش مداوم نور جوجه ها در هر زمان به غذا دسترسی دارند ولی راندمان تبدیل غذا کمتر از حالت نور متناوب است .

شدت نور :

در پرورش جوجه های گوشتی از نور با شدت کم استفاده می شود . زیرا اگر شدت نورکم باشد حرکت جوجه کم و در نتیجه اتلاف انرژی کم می شود . هر چه نور در سالن های پرورش کم باشد امکان اشاعه کانی بالیسم نیزکم می شود .  در سالن های پرورش جوجه های گوشتی شدت نور حدوداً برابر با 3 تا 4 وات در هر متر مربع است .

رنگ نور :

از لحاظ رشد جوجه بین رنگ نور قرمز و نور سفید تفاوت بارزی نیست ولی امروزه بیشتر از نور قرمز استفاده می شود . استفاده از نور قرمز باعث کاهش کانیبالیسم می شود٬ زیرا تمام محیط را قرمز کرده و جوجه ها قادر به تشخیص خون از سایر مواد نیستند .

 استفاده از نور قرمز باعث

1- آرامش بیشتر در جوجه ها

2- کاهش تحرک می شود. لذا ٬ اتلاف انرژی کمتر است .

رژیم نور در پرورش مرغ های تخم گذار :

اثر نور مصنوعی از طریق غده هیپوفیز و افزایش ترشح هورمون های این غده سبب افزایش در تولید تخم مرغ می گردد . البته نور مرئی است که سبب تحریک غده هیپوفیز می گردد . نور فرا بنفش یا مادون قرمز اثری بر غده هیپوفیز ندارند .اگر جوجه های یکروزه تحت روش افزایشی روزانه نور باشند زودتر از جوجه هایی که به طور ثابت 14 ساعت نور دریافت کرده اند بالغ می شوند . و اگر همین جوجه های یکروزه با روش کاهشی روزانه مواجه باشند نسبت به جوجه هایی که 14 ساعت نور می گیرند بالغ می شوند . نور باعث تحریک بیشتر یا کمتر غده هیپوفیز می گردد و در نتیجه ترشحات آن بیشتر و یا کمتر می شود .

دیر رس کردن یا زود رس کردن بیش از حد مرغ نتایج مثبتی نخواهد داشت ، زیرا :

1 - در جوجه های زودرس تخم مرغ های تولید شده کوچک و ممکن است به علت عدم تکامل لوله تخم ، این لوله در اثر عبور تخم پیچیده و یا پاره شود .

2 - اگر جوجه ها دیرتر بالغ شوند اگر چه وزن تخم های آنها بیشتر می شود ولی تولید سالیانه آنها کم می شود .

شدت نور :

در دوره رشد و تخمگذاری شدت نوری معادل یک فوت کندل یا 4-3 وات بر هر متر مربع در سطح جوجه ها توصیه شده است . افزایش شدت نور اثر مثبتی در تولید تخم مرغ ندارد . برای تامین چنین شدتی از لامپ های 40 واتی در ارتفاع 2.5-2 متری و به فاصله 3.5 متر از یکدیگر استفاده می شود .

در جدول زیر شدت نور برای انواع طیور مشخص شده است .

رنگ نور :

در پرورش جوجه های در حال رشد و مرغان تخمگذار از نور سفید و قرمز استفاده می شود .در سالن های مرغداری از لامپ های مهتابی نباید استفاده کرد زیرا مقداری نور آبی تولید می شود که اثر نامطلوب دارد . 

استرس مربوط به نور در پولتها :

تحریک نامناسب نور سبب توقف تولید تولید تخم مرغ و رشد می شود . معمولترین تاثیر فیزیولوژیک نور بر روی رشد پولتها و همچنین بلوغ جنسی می باشد. اگر طول روز کم شود،بلوغ در پولتها به تعویق می افتد . عملاً تحت کاهش دورهنور دهی یا نور دهی دائم بلوغ پولتها کاهش می یابد. شدت زیاد نور ممکن است سبب پر ریزی و سایر مشکلات وابسته در پولتها،تخم گذارها،برویلر ها و بوقلمون های بالغ در شرایط نور کنترل نشده شود .

مزایای کنترل نور در مرغهای تخم گذار

1- کنترل بهتر بلوغ جنسی

2- کاهش مصرف غذا

3- یکدست بودن گله

که از این طریق می توان صرفه جویی های اقتصادی زیادی انجام داد.

رنگ نور در مرغهای تخم گذار:

رودنبرگ در سال 2004 گزارش داده است که نور زرد سدیمی و همچنین نور آبی_سبز سبب کاهش چربی سینه می شود.

دیگر اثرات مثبت این نور می توان تاثیرات مثبت ان بر روی زخم های پا و در نتیجه بهبود عمل راه رفتن را ذکر کرد.

نور قرمز سبب تحریک جنسی بیشتری می شود . نور آبی اثرات آرام بخش دارد . دالی وال و نگر در سال 2004 میلادی هیچ گونه تاثیر با معنایی را در نورهای رنگی در رشد وFCR بلدرچین مشاهده نکردند ، ولی میزان تولید تخم مرغ و وزن تخم مرغ با نور سفید فلور سنت بیشتر بود و همچنین تولید تخم های بارور نیز در روشنایی نور زرد بیشتر بود .

منابع:

1- پور رضا.ج.(1383)،پرورش و نگهداری،(اصول علمی و عملی پرورش طیور)

2-  ایزدی فر.م(2001.1.1)،اندازه گیری شدت نور و تعریف محیط نوری، مرکز اطلاع رسانی مرغداران ایران(IP IRAN)نشریه چکاوک شماره 56

3- لیسون.ا .سامرز.ج. ترجمه پوررضا.ج.ا.نیک خواه(1382 ) ،نور.پرورش مرغ مادر گوشتی

 4. Newsouthwales Governments porta

5. Mintoba Agriculture, food and Rural Initives.Maintoba Agriculture and foot .com

6. Lighting pullets.com,poultry fact sheet No.B Revised septamber2002RalfA.Ernest,Extension 

7. poultry  speei alist, Animal science Department,Univercity of colifornia.95616