بسته به نژاد وفصل شروع تولید تخم مرغ در طیور تخمگذار از ۱۸-۲۲ هفتگی آغاز می گردد وسیکل تخمگذاری ۱۲ ماه طول می کشد ۶-۸ هفته بعداز شروع تولید گله به پیک ۹۰ درصدی می رسد تولید گله بعد از ۱۲ ماه به ۶۵ درصد خواهد رسید در طول تغییرات مرحله تولید و کاهش تدریجی تغییراتی دروزن تخم مرغ نیر حاصل میگردد هرآنچه که بتواند برتولیدگله تاثیربگذارد بایستی موردبررسی قرار گیرد مطالعه سابقه گله نیز در این امر مهم است مصرف غذا کیفیت وکمیت مصرف آب شدت و مدت روشنایی ، آلودگی های انگلی ، بیماری ها ، مدیریت و فاکتورهای محیطی ، همگی بر تولید یک گله موثر می باشند .
الف – دلایل غیر عفونی موثر در تولید
۱- سن مرغ :
طیور می توانند سال ها زنده مانده و به تولید خود ادامه دهند به طور کلی بعد از ۲ یا ۳ سال بسیاری از مرغ ها به طور معنی داری تولیدخود را کاهش می دهند و این کاهش از پرنده ای که به پرنده دیگر متفاوت خواهد بود پس از گذارندن یک دوره تولک و استراحت مرغ های خوب می توانند ۵۰ تا ۶۰ هفته به تولیدخودادامه دهند مرغ هایی که تولید کمتری دارند و نیز سن آنها بیشتر باشد برای تولید و تولک مناسب نمی باشند .
۲- تغذیه نامناسب :
مرغ ها برای تولید مطلوب به یک جیره بالانس شده و کامل نیاز دارند زیرا که تغذیه ناکافی سبب افت تولید می شود که این حساسیت در خصوص انرژی ، پروتئین و کلسیم بیشتر است بدین سبب تامین دائمی نیازهای مرغان تخمگذار ضروری است استفاده از دانه کامل ، ضایعات و … به تنهایی باعث عدم تعادل جیره خواهند شد .بالانس نبودن جیره و تغذیه آن در مدت طولانی سبب پرولاپس مجرای عبور تخم می شود بروز پرولاپس در پرندگان چاق و نیز به هنگام تولیدتخم مرغهای خیلی بزرگ بیشتر است پرولاپس سبب آسیب دائمی مرغ شده و در بسیاری از مواقع کشنده می باشد.
۳- کمبود یا نقص مواد مغذی
۱-۳ – نمک :
حیوانات به طور ذاتی تمایل به مصرف نمک دارند و تغذیه جیره ای که از نظر نمک کمبود داشته باشد منجر به پرخوری ، نوک زدن به پر و در نتیجه کاهش تولید تخم مرغ می شود. به اکثر غذاهای طیورنمک اضافه می شود ید به ندرت به جیره مرغ ها اضافه می شودبا این وجود نمک های یددار به طور عادی برای مرغان استفاده می شود نمک های حاوی کبات درخوک و نشخوارکنندگان استفاده شده و در طیور می توان بدون مشکل آنها را استفاده کرد رنگ این نمک آبی می باشد . نگهداری حجم مایعات ، بدن ، ph خون و حفظ فشاراسمزی ازنقش های سدیم است مصرف مداوم ولی کم نمک می تواند بر روی کاهش اشتها موثر باشد کمبود سدیم بر روی استفاده از پروتئین ، انرژی جیره وعملکرد تولیدمثلی موثر است کلر نیز ازعناصر ضروری است کلرید هیدروژن از معده حقیقی طیورترشح شده ودرهضم غذا ذخیل می باشد کمبود در طیور عوارض عصبی داشته و به سر وصدای ناگهانی حساسیت بیشتری دارند .
۲-۳- کلسیم :
پوسته تخم مرغ ازکربنات کلسیم تشکیل شده است در مرحله رشد احتیاج پوستها به کلسیم نسبتا کم بوده که با شروع تولید بایستی به حداقل ۴ برابر میزان کلسیم افزایش یابد کلسیم ناکافی سبب کاهش تولیدوکم شدن کیفیت پوسته تخم مرغ می شود کلسیم درمدولای استخوان نگهداری می شود باکاهش ذخایر کلسیم ، شکنندگی استخوان ها بیشتر می گردد که حتی درموارد حاد مرغ توانایی ایستادن و راه رفتن را از دست می دهد این مساله درمرغان تخمگذاری که درقفس نگهداری می شوند بیشتر است سندرم خستگی قفس درمرغانی که روی بستر پرورش می یابند مشاهده نمی شود کلسیم را می توان از سنگ اهک یا پوسته صدف تامین نمود اندازه ذرات بر روی قابلیت استفاده از کلسیم موثر است زیراهرچه ذرات بزرگتر باشدمدت بیشتری در دستگاه گوارش باقی ماند و ازاد شدن آنها اهسته تر است این مساله سبب می شود که در طول تاریکی شب که پرندگان غذایی مصرف نمی کنند سبب پیوستگی و یکنواختی پوسته شود پیشنهاد می شود که به صورت دوره ای از سنگ اهک دولومیت در صنعت خوراک استفاده شود این منبع حاوی حداقل ۱۰ درصدمنگنز بوده وبرای جذب در روده با کلسیم رقابت می کند در نتیجه سبب کمبود کلسیم می شود از این سنگ اهک در صنعت فولاد نبایداستفاده گردد بالابودن میزان کلسیم سبب برهم زدن نسبت کلسیم به فسفر شده و به دنبال آن تلفات افزایش می یابد .
۳-۳ – ویتامین d :
برای جذب طبیعی کلسیم به آن نیاز می باشد و در صورت ناکافی بودن ویتامین ، کمبود کلسیم ظاهر می شود و سبب کاهش تولید تخم مرغ می شود ویتامین d به دو شکل d2 و d3 بود که توانایی جذب و فعالیت هردو در حیوانات یکسان است ولی در طیور فرم d3 فعالتر و کارایی بهتری دارد .
۴-۳-پروتئین
مصرف پروتئین در واقع برای تامین اسیدهای امینه است ۲۲ اسید آمینه وجود دارد که طیور قادر به ساختن برخی از آنها نمی باشند اسیدهای امینه ضروری بایستی برای طیور تامین شوند که میزان آن بسته به مرحله تولید ، پرورش ، سن ، تیپ ، نژآد و سویه فرق می کند دراغلب جیره های مرغان تخمگذار کمبود متیونین وجود دارد به هنگام شروع تولید نیاز به پروتئین ، ویتامین و موادمعدنی افزایش می یابد در صورت کمبود پروتئین یاعدم تامین اسیدهای آمینه تولید و جوجه آوری افت می کند .
۵-۳- چربی :
چربی منبع انرژی و سرشار از اسید لینولئیک است کمبود آن بر روی تولید تخم مرغ تاثیر منفی میگذارد چربی های جیره به عنوان حمل کننده ویتامین های محلول درچربی و جذب کننده ویتامینی ها هستند دراثر کمبود چربی جیره ، جذب ویتامینهای محلول درچربی مختل می شود
۴- مسمومیت ها :
۱-۴ – نمک :
اگر چه پرندگان به سطوح کمی از نمک احتیاج دارند ولی وجود آن ضروری است مقادیر زیادنمک سبب مسمومیت و کاهش تولید تخم مرغ می شود به عبارت دیگر بین سطوح مورد نیاز وسطوح مسمومیت بایستی تعادل برقرار شود بالابودن نمک درجیره سبب مرطوب شدن بستر می گردد سطح سدیم درغذاهایی همانند پودرماهی ، کنجاله گلوتن ذرت ، پودر گوشت ، آب پنیر و کنجاله آفتابگردان بالا می باشد به طوری که در صورت استفاده از غذاهای ذکر شده سطوح نمک جیره باید کاهش یابد .
۲-۴ – فسفر :
فسفر و کلسیم از عناصر اصلی استخوان بوده و نسبت کلسیم به فسفر بر روی جذب هر یک از آنها موثر می باشد که به دنبال ان عدم بالانس این دوعنصر سبب کاهش تولید وکیفیت پوسته و جوجه دراوری میگردد نقش دیگر فسفر درمتابولیسم کربوهیدارتها ، متابولیسم چربی و کمک به تعادل اسید – بازبدن می باشد.
۳-۴-ویتامین d :
بالابودن ویتامین d سبب جذب بیشتر کلسیم شده که ممکن است تولید تخم مرغ را کاهش دهد دراغلب گونه ها تحمل مصرف ویتامین d تا ۱۰ برابرحد مجاز ذکر شده است در حالی که در مدت کوتاه طیور می توانند تا ۱۰۰ برابر حد نیازشان را تحمل کنند با این وجود زیاد بودن ویتامین d3 در جیره هنوز ناشناخته است .
۴-۴ – مایکوتوکسین ها :
قارچ ها با تولید سم بر روی سلامت طیور وکاهش تولیدتخم مرغ اثر می گذارند همچنین بسته به نوع سم تولیدی جذب غذاها را نیزتحت تاثیر قرار می دهد در اثر سموم قارچی ، کمبود کلسیم و ویتامین d3 درمرغان تخمگذار ظاهر شده و نیز دراثر اختلالات هورمونی ف کاهش تولید تخم مرغ ظاهر می شود .سم آفلاتوکسین دردانه های ذرت انبار شده و در مزارع توسط قارچی به نام مایکوتوکسین های دیگری در ذرت وغلات دیگر دیده می شود که از آن جمله می توان به زیر النون اکراتوکسین ۲-t توکسین ، وومی توکسین ، سیترینین اشاره نمود تاکنون بیش از ۳۰۰ نوع مایکوتوکسین شناسایی شده است
۵-۴ – بوتولیسم :
بوتولیسم توسط سموم نروتوکسین ایجاد شده که ان هم به وسیله باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید می شود در اثر مصرف غذاهای فاسدولاشه ها این حالت رخ می دهد تالاب هاو مانداب ها اغلب دارای آب هایی هستند که مواد معدنی آنها و میزان باکتری و قارچ آنها زیاد وحاوی این توکسین است .
۶-۴- سموم دیگر:
درجه سمیت یک گیاه یا دانه متفاوت بوده ولی در اغلب موارد برتولید جوجه درآوری ، رشد وزنده ماندن تاثیر منفی می گذارد از این گیاهان می توان به موارد زیر اشاره نمود :
۱- گلسنک ها
همچنین آفت کش ها ، علف کش ها ، ضد عفونی کننده ها ، کود ، داروها ، آنتی بیوتیک ها ، روغن و ضد یخ می توانند برای طیور سمی باشند .
ب – آنتی کوکسیدیال
در گله های جوان ، پولت های جایگزین و پرندگان گوشتی از داروهایی استفاده می شود که از شیوع یا بروز کوکسیدیوز جلوگیری می کند از انتی کوکسیدیال ها در مرغان تخمگذار تجاری استفاده نمی شود .
نیاکاربازین داروی ضد وکسیدیوز بوده که باعث افت عملکرد مرغان می شود حتی اگر درجیره مرغان تخمگذار یا مادر در سطح طبیعی استفاده گردد از عوارض دیگر استفاده ازاین داروی ضعیف شدن غشاهای زرده لکه لکه شدن زرده می باشد در تخم مرغهای قهوه ای پوسته کمرنگ شده ودر ۴۸ ساعت بعد از متمایل به سفید می شود حتی سطوح اندک نیکاربازین می تواند هچ رنگ پوسته و لکه لکه شدن زرده را تحت تاثیر قرار دهد موننسین آنتی کوکسیدیال موفقی بوده ولی در صورت پایین بودن پروتئین جیره اثر منفی برروی تولید تخم مرغ خواهند داشت آنتی کوکسیدیال های یونوفره دیگر چنین اثری دارند .
ج- اشتباهات مدیریتی
ج۱-قطع غذا :
قطع غذا به مدت چندین ساعت سبب کاهش تولید تخم مرغ می شود و جود مکمل های مناسب و کافی درجیره ها ضروری است در صورتی که غذا به مدت بیش از ۲ هفته در مزرعه ذخیره شود ممکن است دچار کپک زدگی شود بخصوص انکه رطوبت غذاها بالا باشد در طول ذخیره سازی توان ویتامین های موجود در خوراک کاهش می یابد .
ج۲- قطع آب :
آب یکی از مهمترین مواد مغذی اصلی است که حدود ۷۰ دصد از وزن بدن را تشکیل می دهد عدم دسترسی به آب به مدت چندین ساعت باعث کاهش تولید تخم مرغ می شود مرغها به فقدان اب نسبت به فقدان غذا حساسیت بیشتری نشان می دهد .آب مورد نیاز بسته به درجه حرارت و رطوبت نسبی ترکیب غذا و میزان تولید تخم مرغ متفاوت است مصرف آب به وزن بدن مرغ بستگی دارد ولی گرمای هوا تاثیر بسیار زیادی در مصرف آن دارد .
ج۳- کاهش طول روز :
طیور برای تولید تخم مرغ به حداقل ۱۴ ساعت روشنایی نیاز دارند شدت روشنایی بایستی به میزانی باشد که بتواند از روشنایی طبیعی باعث می شود که با کاهش طول روز در پاییز و زمستان تولید تخم مرغ متوقف و پرریزی آغاز شود مرغانی که تنها از نور طبیعی استفاده میکنند شروع مجدد تولید آنها در فصل بهار خواهد بود .
ج۴- درجه حرارت بالای آشیانه ها :
درجه حرارت بالای محیطی مشکلات زیادی برای تمام طیور ایجاد میکند در استرس شدید گرمایی ، مصرف غذا ، تولید تخم مرغ و اندازه تخم مرغ ، جوجه درآوری تحت تاثیر قرار میگیرد سایه ، تهویه مناسب ، تامین آب سرد کافی به کاهش اثرات نامطلوب استرس گرمایی کمک می کند .
د- انگل خارجی
انگل های خارجی منبع تغذیه شان خارج از بدن میزبان می باشد و به آنها اکتوپارازیت گویند .
د۱- مایت مرغان شمالی
مایت مرغان شمالی ازانگل های خارجی بدن پرندگان است مایت ها به دلیل مکیدن خون طیور سبب سوزش ، خارش و کم خونی شدید پرندگان می شود و به دنبال آن کاهش بازده غذایی ، تولید تخم مرغ وکم شدن مقاومت به بیماری ها مشاهده می شود .
د۲- شپش ها :گونه های متعددی از شپش های جونده در گله های کوچک مشاهده میشود شپش ها از زخم های پوستی ، دلمه ها تغذیه کرده و محل زندگی انها لابلای پرهاست شپش ها به کمک قسمت های دهانی و چنگال های خود در روی پوست حرکت میکنند سوزش و خارش دائمی پرندگان باعث ایجاد رفتار عصبی و غیر عادی شده و پرهای پرندگان ژولیده می گردد درگله هایی که مورد تهاجم قرار گیرند افت تولید تا ۱۰% می رسد اگرچه دربرخی موارد کاهش تولید تا بیش از ۲۰ درصد نیز می رسد .
د۳- کک :
درمرغان خانگی یکی از مشکلات بوده و بایستی ریشه کن شوند جنس های ماده در روی پوست نواحی سر، صورت سکنی گزیده وسبب سوزش ، خارش شدید ودر برخی موارد سبب کوری می شوند .
ه – انگل های داخلی
این دسته ازانگل ها درداخل بدن حیوان زندگی و تغذیه میکنند هجوم انگل ها سبب کاهش بازده غذایی ، رشد ضعیف ، کاهش تولید تخم مرغ و مرگ و میر می شود پرندگان آلوده به بیماری های ویروسی و نیز استرسها بسیار حساس خواهند شد .
ه۱- نماتدها :
نماتدها یاکرمهای گرد درناحیه خاصی از دستگاه گوارش یا روده زندگی می کنند .
ه ۲- کرم کدو (سستودها ) :
دارای رنگ سفید یا مایل به زرد بوده و این کرمهای نواری شکل با قطعات پهن می باشند اندازه آنها از ۱۷/۰ تا ۱۲ اینچ متفاوت می باشند کرمهای کدو خسارت چندانی به روده ها وارد نمی کنند ولی رقیب غذای طیور هستند ستودها غذای خود را هضم نکرده بلکه از غذای هضم شده طیور قبل از جذب آنها استفاده می کنند برخی از داروهای ضد انگلی هردو واریته نماتد و سستودها را نابود می کنند .
و- بیماری ها
و۱- آبله طیور :
یک بیماری ویروس درجوجه ها بوده که با علامت جراحات دلمه مانند ، روی پوست و قسمتهای بدون پر و یا روی حنجره ومجاری دهان یا درمجاری تنفسی ظاهر می شوند آلودگی طیور به ویروس آبله سبب کاهش رشد ، ضعف جوجه ها ، ضریب تبدیل نامطلوب وافت سریع تولید تخم مرغ می شوند ویروس آبله درهر سنی می تواند ظاهر شود ابله به صورت مستقیم یا غیر مستقیم منتقل می شود .
و۲- کوکسیدیوزیس :
کوکسیدیوز یک بیماری پروتوزآیی است که با تورم روده واسهال در طیور مشخص می شود شدت بروز آن از خفیف تا حاد متغیر می باشد سویه های مختلفی از آن وجود دارند که علائم متفاوتی دارندکمخونی ، تلفات شدید ، لاغری ، کاهش مصرف غذا ، اسهال و کاهش تولید تخم مرغ از نشانه های آن است به طور معمول از کوکسیدیواستات ها در جیره جوجه های گوشتی استفاده می شود ولی اخیرا از واکسنهای زنده استفاده می گردد .
و۳- برونشیت عفونی :
برونشیت عفونی یک بیماری تنفسی واگیردار است ویروس عامل برونشیت از نظر مقاوم بودن درحد متوسطی قرار دارد ولی توسط مواد ضد عفونی کننده معمولی درغالب موارد از بین می روند جوجه ها در تمام سنین به این بیماری حساس می باشند . علائم این بیماری به صورت نفس نفس زدن ، عطسه ، سرفه وکاهش تولید تخم مرغ ظاهر می شود برونشیت عفونی جوجه ها متفاوت از برونشیت بلدرچین است این بیماری برروی کیفیت پوسته تخم مرغ تاثیرمنفی می گذارد همچنین نازک شدن پوسته و افزایش تخم مرغهای نافرم به مدت طولانی بعد از بروز بیماری دیده می شود اگر جوجه ای درهفته اول به برونشیت مبتلا گردد هرگز به یک مرغ تخمگذار خوب تبدیل نخواهد شد درمان موثری برای این بیماری وجود ندارد اگرچه طیف وسیعی از آنتی بیوتیک ها به مدت ۳ تا ۵ روز برای کنترل عوارض ثانویه به کار می رود برای پیشگیری ازواکسن ها استفاده می شود واکسن زمانی موثر است که سویه موجود درواکسن باسویه شایع درمنطقه مطابقت داشته باشد امروزه ترکیبی ازواکسن برونشیت با نیوکاسل دریک ویال عرضه می شود
و۴- بیماری نیوکاسل :
این بیماری توسط ویروس ایجاد می شود برمبنای قدرت بیماری زایی به سه دسته لنتوژنیک ، مزوژنیک و لووژنیک تقسیم میشوند لنتوژنیک سویه بدون حدت بوده ولی ولووژنیک سویه بدون حدت بوده ولی ولووژنیک سویه ای است که می تواند بیماری را درحالت فوق حاد ایجاد کند . بیماری نیوکاسل به یکباره و به صورت ناگهانی ظاهر ودر سراسر گله شبوع پیدامیکند درمرغان تخمگذار علائم کلینیکی شامل افسردگی ، از دست دادن اشتها ، کاهش مصرف آب و کاهش تولید تخم مرغ مشاهده می شود به طور که حتی ممکن است تولید به صفر برسد دوره بیماری ۱۴-۱۰ روز بوده ولی مرغان تخمگذار تا ۶-۵ هفته بعد از تولیدکامل برنمی گردند .در اثر واکسیناسیون ، جوجه ها و بوقلمون می توانند علیه بیماری نیوکاسل مصون گردند درمان ۵-۳ روزه آنتی بیوتیک برای جلوگیری ازعفونت های ثانویه میکروبی است .
و۵- آنفلوانزای مرغی :
یک بیماری ویروسی است که بر روی سیستم تنفسی ، گوارش وعصبی طیور اثر میگذارد ویروس های آنفلوانزا می توانند بیماری را به صورت خفیف یا حاد ظاهرسازند در فرم حاد تورم صورت ، سیانوز ، دهیدارته شدن همراه با اختلالات تنفسی دیده می شود همچنین بر روی پاها وتاج سیانوز دیده می شود تلفات از حداقل تا نزدیک ۱۰۰ درصد مشاهده شده است کاهش تولید تخم مرغ به شدت بیماری بستگی دارد .آنفلوانزامرغی درمان مشخصی نداشته و به صورت خودبه خود بهبودی حاصل می شود پرندگانی که ۷ روز بعداز ابتلا کشتار شوند علائم بیماری را نشان نمیدهند در صورتی که گله ای الوده شود قرنطینه به صورت کشوری بایستی اجرا شود حتی پرندگانی که بهبود می یابند درمدفوع خود ۴-۳ هفته بعد ویروس را خارج می کنند تخم مرغهای مرغان تخمگذار از نظر خوارکی بی خطر بوده ولی باید شسته شوند کود طیور قبل از استفاده درزمین های کشاورزی بایستی کمپوست شود .
و۶- آنسفالومیلیت مرغی:
یک بیماری ویروسی است که بر روی پرندگان جوان موثر می باشد در این بیماری لرزش بدن و بخصوص لرزش سر وگردن زیاد بوده و همراه با تلفات بالایی است جوجه هایی که بهبود یابند سپس دچار بیماری آب مروارید می شوند کاهش تولید و جوجه درآوری از علائم دیگر است وقتی که آلودگی در کل گله پیشرفت می کند به ندرت علائم کلینیکی درمرغان تخمگذار ظاهر می شود افت ۲۰-۵ درصدی تولید به مدت ۲ هفته بوده وتداوم چندانی نخواهد داشت ولی درگله های مادر افت قابل توجهی در در صد جوجه درآوری ظاهر می شود درمان موثری برای این بیماری وجودندارد وتمام پولت های تخمگذار و جایگزین بایستی در برابر بیماری ایمن شوند .
و۷- آلودگی با مایکوپلاسماگالی سپتیکوم :
این بیماری با اسامی دیگر همانند mg ، تورم کیسه های هوایی بیماری مزمن تنفسی ، عفونت شناخته می شود دراین بیماری ، سرفه ، عطسه ، خس خس ، ترشحات چشم و بینی کاهش مصرف غذا و تولید تخم مرغ وجود دارد ولی میزان تلفات پایین است در برخی موارد ممکن است علیرغم آلوده شدن گله ، عوارض بیماری ظاهر نشود مگر آنکه محرکی وجود داشته باشد عوامل تحریک شامل استرس ها ، مدیریت ، تغذیه ، تغییرات آب و هوا ، جابجایی و … می باشد . طیف وسیعی از آنتی بیوتیک ها برای درمان استفاده می شود که پس از قطع دارو و درمانی تلفات کاهش می یابد اغلب آنتی بیوتیک ها به همراه دان یا آب به مصرف گله وسیعی استفاده می شود کم بودن یا کوچک بودن گله و تزریق انفرادی به طور چشم گیری درکنترل بیماری موثر است به علت ماندن بقایای دارو در گوشت و تخم مرغ ، از مصرف فرآورده های طیور تا طی شدن دوره عدم مصرف محصول اجتناب شودبرای کاهش اثرات زیان بار بیماری از واکنش های کشته و غیر فعال استفاده می کنند .
و۸-وبای مرغی
مربای مرغی یک بیماری باکتریایی در طیور است این بیماری به صورت ناگهانی ظاهر شده ودرحالت حاد موجب تلفات زیاد می شود بی اشتهایی ، افسردگی ، سیانوز ، خس خس کردن ، ریزش آب از چشم و بینی ، اسهال سفید آبکی و یا موکوسی سبز وکاهش تولیدتخم مرغ از علائم دیگر بیماری است در وبای مزمن مرغی درجوجه ها آبسه وتورم مفاصل وپا دیده می شود همچنین در سینوس های زیرچشم ممکن است چرک پنیری مانند جمع شود گله ها می توانند توسط داروی درمان شوند داروی مورد نظر جهت استفاده در پولت های بیشتر از ۱۴ هفتگی یا در مرغای تخمگذار تجاری مورد تایید نمی باشد سولفات ها و بقایای آن درگوشت وتخم مرغ باقی می مانند استفاده طولانی مدت از این داروها سمی بوده و سبب کاهش تولید در مرغان تخمگذار می شود در این خصوص میتوان از آنتی بیوتیک ها استفاه کرد در حالی که برای توقف یا جلوگیری از بروز بیماری می توان از دز بالا وبه مدت طولانی مدت استفاده کرد درمکان هایی که وبای مرغی به صورت اپیدمی بوده توصیه می شود که از واکسن های کشته یازنده استفاده شود تا زمانی که مشکلی درمزرعه ای ایجاد نشود یا مورد تایید در یک منطقه ای واقع نشود توصیه می شود که واکسیناسیون علیه بیماری وبای مرغی شروع نشود .
۹- کوریزای عفونی :
دراین بیماری تنفسی ، تورم صورت و تاج و ریش مشاهده می شود ترشحات خارج شده از بینی به صورت تیره و چسبناک با بوی بد می باشد و تنفس به سختی صورت گرفته و خس خس مشاهده می شود کاهش مصرف غذا و آب باعث کاهش تولید تخممرغ می شود استفاده از سولفادی متوکسیندردرمان کوریزای عفونی ارجحیت دارد در صورت در دسترس نبودن این دارو میتوان از سولفامتازین ، سولفامرازین یا ارتیرمایسین استفاده نمود واکسن مورد استفاده در زیر پوست در قسمت خلفی گردن تزریق می شود جوجه ها در ۴ مرحله واکسینه میشوند که مرحله اول آن در۵ هفتگی و مراحل دیگر در ۱۵ و ۱۹ هفتگی بوده و به طوری که بین تزریقات حداقل ۴ هفته بایستی فاصله باشد واکسن مجدد در ۱۰ ماهگی صورت می گیرد .
۱۰- اثرات زیانبار تنش گرمایی بر کیفیت پوسته تخم مرغ:
در مدت تنش گرمایی مصرف کلسیم به طور مستقیم در نتیجه افت مصرف غذا کاهش می یابد که این مسئله باز جذب استخوانی و درنتیجه هیپر فسفاتمی را تحریک می کند این حالت مانع از تشکیل کربنات کلسیم در غده پوسته ساز مرغهای تخم گذار می شود
ماشین جوجه كشی خانگی و صنعتی (نفيس مهر ماسوله)
عوامل شکست در واکسیناسیون