-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
مراحل جوجه كشي(از تخم مرغ تا جوجه كامل)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
اصول پرورش بلدرچين
مقدمه :
پرورش بلدرچين بدليل کوچک بودن جثه پرنده و امکان پرورش چند صد قطعه آن در يک فضای کوچک و سرمايه‌گذاری اندک جهت تامين وسايل و تجهيزات پرورش از جايگاه بالقوه‌ای برخوردار می‌باشد.
نظر به اينکه مدت پرورش بلدرچين تا زمان کشتار 6 هفته بطول می‌انجامد لذا مقدار مصرف دان در اين مدت نيز به تناسب کم خواهد بود. بهمين جهت بحران های اقتصادی در پرورش بلدرچين تاثير چندانی نخواهند داشت. علاوه بر اين پرورش تجاری بلدرچين در شرايط روستايی از جايگاه ممتازی برخوردار می‌باشد. ولی به دليل آزاد پرواز بودن اين پرندگان نگهداری آنها در اماکن سربسته مناسب و بهتر می‌باشد.
گوشت بلدرچين بعلت پائين بودن چربی و کلسترول آن در مقايسه با سايرمنابع پروتئين حيوانی از ويژگی و جايگاه خوبی برخوردار می‌باشد.
محصولات:
بلدرچين سالانه در حدود 300- 250 عدد تخم می‌گذارد. وزن هر يک از تخمهای بلدرچين مابين 9 الی 12 گرم می‌باشد. شکل تخم کروی رنگ پوسته آن از قهوه‌ای سير تا آبی و سفيد متغير بوده و دارای رنگدانه‌های سياه و آبی است. تخم بلدرچين در مقايسه با تخم‌مرغ از نظر آهن و فسفر غنی و دارای طعم شبيه تخم‌مرغ می‌باشد و بصورت آب پز، سرخ کرده سرو می‌شود. سن کشتار 6 - 5 هفتگی، وزن زنده 150 - 120 گرم و وزن لاشه 115- 105 گرم می‌باشد که در صورت اصلاح نژاد، توليد گوشت اين حيوان می‌تواند افزايش يابد. گوشت بلدرچين نرم، تيره و لذيذ بوده و همانند گوشت مرغ بدلخواه شخص در پخت غداهای مختلف استفاده می‌شود. قبل از بسته بندی، عضلات سينه استخوان گيری می‌شود. ولی ران همانطور با استخوان بسته بندی و در مراکز عرضه به فروش می‌رسد . گوشت بلدرچين سرشار از ويتامين های B1-B2-B6 ، مواد معدنی، اسيدهای چرب و اسيدپانتوتنيک می‌باشد.
پرورش بلدرچين:
افرادی که علاقمند به پرورش بلدرچين جهت نوليد گوشت باشند بايد جوجههای آن را خودشان توليد و تکثير نمايند. زيرا محلی در ارتباط با توليد انبوه جوجه بلدرچين و يا کارخانه جوجه‌کشی ويژه بلدرچين فعلا وجود ندارد. جهت ايجاد تاسيسات مربوط به پرورش بلدرچين نيز محلی را که دارای آب، برق و راه مناسب است انتخاب کنند. همچنين دارای امکانات لازم نسبت به حمل محصولات توليدی به بازار باشند و از طرفی به دليل ايجاد بوی نامطبوع در محلی خارج و دور از محل سکونت پرورش داده شود. به همين دليل نياز به ايجاد سالن‌های جداگانه جهت پرورش مولدين و جوجه‌ها می‌باشد.
سمت و سوی سالن‌ها از نظر آفتابگير بودن مهم و با اهميت می‌باشد مثلا در مناطق گرمسير قسمت طولی سالن‌ها بايد در جهت شرق و غرب ساخته شود. اگر سايبان ساختمان هم مقداری طولانی در نظر گرفته شود از افزايش دمای داخل سالن در فصل تابستان کاسته خواهد شد زيرا در اين فصل خورشيد مدار عمودی را طی می‌کند. اما در مناطق سردسير طول سالن در جهت شمال و جنوب ساخته می‌شود با اين کار سالن‌ها در فصل زمستان آفتاب گير خواهند بود.
مکانهای بادگير، ارتفاعات و کنار دريا محلی مناسب برای پرورش بلدرچين محسوب نمی گردد. داخل سالن پرورش بر اساس برنامه و نحوه پرورش (داخل قفس و يا کف سالن )، ظرفيت جوجه‌ريزی در نظر گرفته شده و سرمايه موجود پرورش دهنده و. .. آماده سازی می‌گردد.
اگر پرورش در کف سالن مد نظر باشد از بستر استفاده می‌شود در اين سيستم ارتفاع بستر در فصل تابستان 5 -3 سانتيمتر و در فصل زمستان 8 - ۵ سانتيمتر در نظر گرفته می‌شود و با کاه، تراشه نجاری، پوسته برنج و يا خاک اره می‌پوشانند.
درجه حرارت مطلوب در پرورش بلدرچين بالغ مابين 27 - 21 درجه سانتی گراد می‌باشد. سيستم نگهداری در قفس نيز متداول می‌باشد که کف قفس را می‌توان در اندازهای مختلف ( 25* 15، 20 * 15، 15 * 15 ) انتخاب کرد اما ارتفاع بايد بين 17 - 15 سانتی متر باشد. در قفس‌هايی با ابعاد ذکر شده می‌توان 4 - 2 بلدرچين نگهداری کرد. در ابعاد کوچک يک نر و يک ماده، اما در ابعاد بزرگ بازاء 3 -2 بلدرچين ماده يک بلدرچين نر مناسب می‌باشد.
در قفس های سيستم آپارتمانی، جهت جمع آوری فضولات، قسمت تحتانی هر قفس با کف فلزی پوشانده می‌شود، فضولات جمع شده يا بصورت اتوماتيک و يا بصورت دستی تخليه و پاک‌سازی می‌شود. در قفس‌های کاليفرنيايی، مدفوع مستقيما به کف سالن ريخته و در آنجا جمع می‌شود فضولات توليد شده به صورت مستمرتخليه می‌شود.
شبکه‌های کف قفس در هر نوع آن بايد به ابعاد 5/1* 1 سانتی متر و شبکه سقف و ديواره‌ها 4 *5/2 و يا 5 * 2 سانتی متر بهتر است باشد. جهت سرازير شدن تخمها، کف بايد با زاويه 15 درجه ساخته شود و به منظور جلوگيری از شکستن تخمها در اثر برخورد با جدار شبکه فلزی، سرتاسر شبکه محل تجمع تخمها با ابر پوشانده شود. اينعملدر جلوگيری از شکسته شدن تخمها بسيار مفيد می‌باشد. پرورش بلدرچين بصورت گروههای بزرگ نيز در داخل قفس امکان پذير می‌باشد، اما تراکم آنها نبايد از 50 قطعه بيشتر باشد.
در اين روش ابعاد مختلف قفس بر اساس تعداد بلدرچين بشرح ذيل ميباشد:
بازاء هر 25 قطعه بلدرچين = 30*60*60
بازاء هر 50 قطعه بلدرچين = 30*120*60
بمنظور کنترل و جلوگيری از امکان جست و خيز و پرواز و ايجاد زخم ارتفاع قفس‌ها نبايد بيشتر از cm۳۰ باشد.
توليدمثل بلدرچين :
جهت اينکار غالبا از دستگاههای جوجه‌کشی استفاده می‌شود، البته بلدرچين در کوتاه‌مدت به بلوغ جنسی می‌رسد. جنس ماده در 42 روزگی شروع به تخم گذاری و در بلدرچين نر از36 روزگی توليد اسپرم می‌کند و اگر بازاء 3 – 2 ماده بايد يک نر در نظر گرفته شود شانس نطفه‌دار بودن تخمها افزايش می‌يابد. جهت تکثير و توليد مثل از بلدرچين مادر و تخم های بدست آمده از آن نيز می‌توان بهره جست.
بلدرچين های مادر در روزهای 56- 60 به اوج تخمگذاری خود می‌رسد و در صورت افزايش مدت زمان روشنايی از فروردين لغايت شهريور 100- 50 تخم می‌گذارند پس از اين مدت وارد تولک 5/1 ماهه می‌شوند. در پرورش مدرن و در شرايط صنعتی در طول سال از يک قطعه بلدرچين 300 – 250 تخم برداشت می‌شود.
شرايط ايده‌ال نوردهی و ايجاد روشنايی در سا لن 18 – 14 ساعت در روز می‌باشد. در انتخاب تخمها جهت استفاده در جوجه‌کشی بايد به نکاتی همچون پاکيزگی، سالم بودن و وزن تخمها توجه نمود. اگر مجبور به ذخيره تخمهای بدست آمده از مادران مولد باشيم بايد در شرايط مناسب يعنی در دمای
18 – 16 درجه سانتی گراد و رطوبت 80 – 75% نگهداری کرد . اگر تعداد تخم توليد شده کمتر از ظرفيت ماشين جوجه‌کشی باشد می‌توانيم تخم های بدست آمده را تا 15 – 10 روز در شرايط محيطی فوق الذکر ذخيره و نگهداری نمائيم.
تخمها در روی راک به طور افقی يا بشکلی که نوک تيز آن در قسمت پائين قرارگيرد گذاشته می‌شود، درصورتی که تخم بلدرچين بيشتر از يک هفته جهت جوجه‌کشی ذخيره و نگهداری شود بايد هر روز با جابجا نمودن، وضعيت آنها را تغيير داد.
در توليد جوجه بلدرچين توسط ماشين جوجه‌کشی رعايت 4 شرط دما، رطوبت و تهويه مناسب و جابجا کردن الزامی است.
دمای ماشين جوجه‌کشی بايستی 5/37 درجه سانتی گراد باشد اما دو روز آخر درجه حرارت ماشين جوجه‌کشی کاهش داده می‌شود.
در 14 روز اول تخمهای داخل ستری بلافاصله هر 4 – 2 ساعت يکبار و يا حداقل روزی 5 بار جابجا می‌شوند. اگر اين کار توسط دستگاه و به صورت اتوماتيک باشد بازاء هر يک ساعت يکبار انجام خواهد گرفت و در دو روز آخر تخمها به هچری انتقال داده می‌شوند.
تخمهای بلدرچين بعد از 18 – 17 روز هچ می‌شوند. تعداد جوجههای هچ شده بازاء هر يکصد تخم راندمان هچ را مشخص می‌کند. تعداد تخمهای بارور بازاء هر يکصد تخم نيز ميزان باروری را تعيين می‌کند. بهترين موقع تعيين درصد ( باروری و راندمان هچ )در زمان انتقال تخمها از ستری به هچری می‌باشد.
تعيين ظرفيت دستگاه جوجه‌کشی و محاسبه اندازه گله مادر:
اگر فرضا بر اساس ارزيابی‌های بعمل آمده نياز بازار به 1000 قطعه بلدرچين در هفته برآورد و مشخص شود، بايد 10% افزون بر نياز بازار بلدرچين توليد و عرضه نمود. زيرا تلفات 10 – 5% جوجه‌ها را در طول پرورش نبايد فراموش نمود به همين منظور جهت تامين 1000 قطعه جوجه بلدرچين در هفته بايد با در نظر گرفتن 90% ميزان باروری تخم 80 % ميزان هچ به تعداد متوسط 1550 عدد تخم نياز می‌باشد.
با اين حساب بايستی روزانه 225 عدد تخم از گله مادر توليد و پس از يک هفته ذخيره کردن به دستگاه جوجه‌کشی منتقل می‌نمائيم. اگر ميزان بارور بودن 1550 عدد تخم های جمع آوری شده در طول هفته که در داخل ماشين جوجه‌کشی گذاشته شده‌اند را 90% تخمين بزنيم. در روز پانزده تعداد 1400 – 1376 عدد تخم بارور از ستری به قسمت هچری منتقل خواهد شد. بهمين منظور ظرفيت هچری بايد به اندازه 1400 عدد تخم در نظر گرفته شود از طرف ديگر چون هفته ای يکبار تخمها جمع‌آوری و داخل دستگاه گذاشته می‌شود ظرفيت ستری را بايد دو برابر آن در نظر گرفت. همچنين جهت تکميل ظرفيت دستگاه در هفته يعنی جمع آوری و ذخيره 250 عدد تخم در روز به پرورش
360 – 350 قطعه بلدرچين مادر نياز می‌باشد. اگر در هر قفس يک نر و يک ماده پرورش دهيم باندازه تعداد ماده به بلدرچين نر نياز داريم.
ارقام ذکر شده در فوق بر اساس 90% باروری و 80% توان هچ و 70% توليد تخم محاسبه گرديد. شايان ذکر اينکه کسب ارقام ذکر شده در توليد بسيار مشکل و در حين حال مطلوب می‌باشد.
نگهداری و پرورش جوجه‌ها :
جوجه‌ها يا در دستگاه های چند طبقه مادر مصنوعی و يا در کف سالن پرورش داده می‌شوند. دمای محل بايد در اوايل پرورش 36 – 35 درجه سانتی گراد باشد. سپس حرارت سالن بازاء هر هفته 3 درجه سانتی گراد کاهش می‌يابد اما به هيچ وجه نبايد دمای سالن به کمتر از 22 دجه سانتی‌گراد کاهش يابد. پرورش در قفس های بزرگ کف شبکه‌ای نيز امکان پذير است. جهت جلوگيری از نوک زدن يا کانی باليسم انجام نوک چينی و کاهش شدت نور سالن و يا آويزان نمودن دسته‌های يونجه خشک مفيد می‌باشد 20 عدد بلدرچين سه هفتگی را می‌توان در فضای به وسعت 30*30 سانتی متر جا داد. پس از گذشت 5 هفته بلدرچين‌ها به قفس‌های مخصوص تخم گذاری منتقل می‌گردد. اگر پرورش درکف سالن در نظر گرفته شود بايد قوطی های ويژه بلدرچين تهيه شود. داخل قوطی های تخمگذاری بايستی کاه يا علف گذاشته شود.
تامين روشنايی داخل سالن در هفت روز اول 5 – 2 لامپ بصورت 24 ساعت و 40 – 8 روز بعدی طول طبيعی روز و يا 8 ساعت با 2 لامپ، بعد از 41 روز 16 ساعت با 2 لامپ مناسب می‌باشد. رنگ پرهای قسمت بالايی سينه و گردن در بلدرچين نر بالغ قهوه ای مايل به قرمز و در ماده‌ها رنگ خاکستری با خالهای سياه تزئين شده است.
تغذيه بلدرچين:
جوجه بلدرچين سريع رشد می‌کند به همين منظور در جيره مراحل اوليه پرورشی بايد 28 – 25% پروتئين داشته باشد، سه هفته اول از جيره شروع يا پيش دانه استفاده می‌شود در اين دوره نياز 3000- 2600 کيلو کالری انرژی می‌باشد معمولا در 3 هفته اول پرورش از جيره غذايی پر انرژی با ميزان پروتئين بالای جوجه بوقلمون استفاده می‌کنند.
اهم بيماريهای بلدرچين :
زخم روده : بيماری ويژه بلدرچين می‌باشد، التهاب و زخم در روده ايجاد می‌شود، بلدرچين به اين بيماری بسيار حساس می‌باشد ميزان ابتلاء در جوجه بلدرچين 100- 15% می‌باشد. در گله‌های مادر کمتر ديده می‌شود. عامل بيماری يک نوع باکتری بی‌هوازی می‌باشد. سرايت بيماری از طريق مدفوع صورت می‌گيرد. مبتلايان روز بروز ضعيف و لاغر می‌شوند اسهال از علايم بارز و عمومی می‌باشد، مدفوع آبکی و برنگ سفيد و پرهای ژوليده، بيحالی و خواب آلودگی از ديگر علايم بيماری محسوب می‌گردد.
سالمونلا پولوروم: تلفات بيشتر در هفته دوم و سوم پرورش مشاهده می‌شود. در سنين بالا علايم بالينی حاد محسوس نيست اما توليد تخم، ميزان باروری و هچ کاهش می‌بابد. انتقال بيماری از طريق تخم صورت می‌گيرد.
از ديگر بيماريهای باکتريايی بلدرچين می‌توان وبای مرغان ( پاستورلوزيس ) بوتوليسم، عفونت کيسه زرده را نام برد.
در راس بيماريهای ويروسی کريزا، آنتريت ويروسی، بيماری طحال مرمری و آبله قرار دارد.
کوکسيديوز از جمله بيماريهای تک‌ياخته در بلدرچين می‌باشد، اين بيماری در بلدرچين‌هايی که در کف سالن پرورش داده می‌شوند بيشتر ديده می‌شوند.
در بيماری کوکسيدوز علايمی نظير بی اشتهايی، کز کردن و ژوليدگی پر و اسهال خونی قابل رويت است. در بيماری هيستومونيازيس نيز علايم بی اشتهايی و خردلی بودن رنگ مدفوع ديده می‌شود.
پيشگيری و کنترل :
بلدرچين در مقابل بيماری‌ها در مقايسه با ساير پرندگان زياد حساس نمی باشد. ولی احتياطات لازم از نظر کنترل و پيشگيری را بايستی مدنظر داشت. لذا رعايت موارد ذيل در پرورش بلدرچين مفيد می‌باشد: 
مکان پرورش بايستی دور از حضور ساير پرندگان باشد. تلفات بلافاصله جمع آوری و با رعايت اصول بهداشت و قرنطينه دفن و يا سوزانده شود. کف سالن را بايد هميشه خشک نگه داشت. آبخوری‌ها هر روز شستشو شوند. بلدرچين‌های بيمار بايد از سالم جدا شوند. تردد و ورود و خروج به داخل سالن پرورش با رعايت شرايط بهداشتی و تحت کنترل باشد. از بستر سالم و بدون کپک و هر گونه آلودگی استفاده شود. کليه وسايل و ملزومات مورد استفاده در سالن های پرورش قبل از استفاده شستشو و ضدعفونی
شوند. قبل از جوجه‌ريزی جديد سالن‌ها شستشو و ضدعفونی شوند.
مطالب مرتبط :
نکاتی پیرامون پرورش صنعتی بلدرچین
---------------------------------------------------------------------
ماشین جوجه كشی خانگی و صنعتی (نفيس مهر ماسوله)
عوامل شکست در واکسیناسیون