تشکیل گله مولد

در تشکیل گله مولد نحوه خرید شترمرغ ها بسیار مهم است. تعیین نسبت جنسی مناسب در گله از مهم ترین مسائل هنگام شکل گیری گله مولد است. معمولا به ازای هر دو عدد شترمرغ ماده یک شترمرغ نر پرورش می یابد. برخلاف پرندگان کوچک، در پرورش شترمرغ تمام پرنده های مولد باید شماره خورده و ثبت مشخصات شوند. این موضوع در مدیریت گله مولد بسیار مهم است. ثبت مشخصاتی نظیر نژاد، سن و جنس حیوان، تاریخ ورود به گله، سابقه بیماری، تاریخ شروع به تخم گذاری و مواردی نظیر این می تواند پرورش دهنده را در تصمیم گیری های آتی کمک نماید. اگر شترمرغ ها از گله های مادر دارای ثبت مشخصات خریداری شوند بهتر است. این گله ها قابل اعتمادتر بوده و کیفیت پرنده خریداری شده از این مراکز شفافتر و روشن تر است.

برای افراد مبتدی شاید خرید پرنده بالغ مناسب تر باشد اما در بسیاری موارد افراد سعی می کنند تا شترمرغ های 12 تا 14 ماهه را که امکان تشخیص جنسیت آن ها وجود دارد خریداری کرده و پس از یک دوره 6 تا 12 ماهه گله به باروری برسد. مقدار فضای موردنیاز برای گرورش گله مولد شترمرغ قابل توجه است. معمولا به ازای هر قطعه شترمرغ مولد حدود 8 تا 10 مترمربع فضای سرپوسیده و 250 مترمربع گردشگاه در نظر می گیرند.

اگر جوجه های هم سن خریداری شوند، باید توجه داشت که در سال اول تخم گذاری گله مولد، جوجه درآوری تخم ها بسیار پایین است و معهمولا حدود 90 تا 95 درصد از تخم ها بدون نطفه هستند و یا نطفه آن ها بسیار ضعیف خواهد بود. این موضوع باعث ضرر و زیان اقتصادی پرورش دهنده در سال اول پرورش خواهد شد. لذا توصیه می شود کسانی که تصمیم به پرورش شترمرغ مولد دارند جوجه های نر را یک سال بزرگ تر از پرنده های ماده خریداری کنند تا در موقع تخم گذاری نرها سه ساله و ماده ها دو ساله باشند و درصد نطفه داری تخم ها افزایش یابد.

اگر نرها ضعیف باشند، نطفه تخم ضعیف خواهد بود، لذا تغذیه و مدیریت گله مولد در قبل و هم زمان با فصل تخم گذاری بسیار اهمیت دارد. استفاده از جیره های غذایی متعادل به لحاظ انرژی و پروتئین و به خصوص ویتامین ها و املاحی نظیر کلسیم و فسفر در سلامت گله و تولید تخم های بارور و مناسب نقش غیر قابل انکاری دارد.

بیشتر عوامل بازدارنده جوجه درآوری به کیفیت تخم ها بستگی دارد. تخم شترمرغ به دلیل بزرگی و دارا بودن سطح زیاد و سوراخ های ارتباطی با غشاء نسبت به تخم مرغ بسیار بزرگ تر است. همچنین احتمال آلودگی در آن بسیار زیاد است. برای افزایش راندمان جوجه کشی، تخم ها نباید از مادران پیر باشند، زیرا نطفه آنها ضعیف است و درصد جوجه درآوری در این گونه تخم ها بسیار پایین خواهد بود. البته تخم های تولیدشده در اوایل .و اواخر تخم گذاری نیز دارای نطفه ضعیف هستند و درصد جوجه دراوری آن ها پایین خواهد بود. اگر نطفه ضعیف باشد ممکن است مراحل رشد جنین انجام شود ولی نمی تواند پوسته را شکاف دهد و خواهد مرد.

استفاده از تلقیح مصنوعی برای بارور کردن شترمرغ های ماده نیز چند سالی است که به عنوان یک موضوع تحقیقاتی مورد بررسی قرار گرفته و نتایج مطلوبی از این بررسی ها حاصل شده است. در مقایسه با تلقیح مصنوعی بوقلمون و یا غاز، تلقیح مصنوعی شترمرغ به لحاظ بزرگی جثه و مهار آن اندکی دشوار است. همچنین تخصصی بودن این فرآیند و راندمان پایین حاصل از تلقیح مصنوعی در برخی موارد باعث شده است تا بهره برداران از این روش استقبال کمتری داشته باشند، به طوری که می توان گفت هنوز استفاده از این تکنیک در گله های مولد عمومیت نیافته و این موضوع جنبه تولیدی به خود نگرفته است. در این روش با تحریک شترمرغ نر اسپرم آن جمع اوری شده و طی چند مرحله آماده سازی و رقیق سازی به رحم شترمرغ ماده تلقیح می شود. استفاده از تلقیح مصنوعی در مراکزی که با اهداف اصلاح نژاد کار می کنند بسیار با ارزش است و پیش بینی می شود با برطرف شدن موانع به زودی در سطح مزارع مورد استفاده

قرار بگیرد.

جمع آوری و نگهداری تخم در گله مولد

شترمرغ با توجه به نوع آب و هوای مناطق مختلف در فصول خاصی جفت گیری و تخم گذاری می کند. مدت تخم گذاری شترمرغ بین 6 تا 8 ماه در سال متغیر است. در نیم کره شمالی جفت گیری در ماه فروردین یا اردیبهشت آغاز و در پاییز پایان می گیرد. اما در نیم کره جنوبی معمولا تخم گذاری پرنده ها از اوایل پاییز شروع شده و پایان آن در فصل بهار است. هر شترمرغ ماده در این مدت بین 40 تا 80 تخم می گذارد. میزان تخم گذاری با تو.وجه به نژاد، شرابیط آب و هوایی، نحوه مدیریت گله و سن پرنده متفاوت است. با شروع تخم گذاری در گله تخم ها باید به صورت مرتب روزانه چند نوبت از آشیانه ها جمع آوری شود. به ازای هر دو شترمرغ ماده حداقل یک آشیانه در نظر می گیرند. اگر تعداد آشیانه

ها کم باشد شترمرغ ها در نقاط پراکنده تخم گذاری می کنند و این موضوع راندمان باروری و درصد تخم های حذفی را افزایش دهد.

روش جمع آوری، جا به جایی و انبار کردن تخم ها از موارد بسیار مهمی هستند که موفقیت یا شکست پرورش شترمرغ را تعیین می کنند. معمولا مشکلات جوجه دراوری که در دوره انبار تخم ها به وجود می اید نتیجه مدیریت بسیار ضعیف است.

در پرورش شترمرغ مولد اغلب مشاهده می شود که شترمرغ ماده در بخش های مختلف مزرعه تخم گذاری می کند. برای حل این مشکل بیهتر است محلی را که مولد برای تخم گذاری بیشتر مراجعه می کند مشخص نمود و مقداری پوشال کاه یا برنج در آن محل قرار داده و چند تخم خالی را با گچ پُر کرده در آن قرار داد. به این روش مولد در آن محل تخم می گذارد و جای دیگری نمی رود. وجود تخم های مصنوعی بسیار مهم اسیت و از شکسته شدن تخم ها یا آلودگی آن ها جلوگیری می نماید.

نحوه جا به جایی، نظافت و انبار تخم ها وسن پرنده از عواملی هستند که در میزان قابلیت جوجه درآوری نقش بسیار مهمی دارند. باید توجه داشت که زمان بین تخم گذاری و جوجه کشی مرحله بسیار مهمی در رشد و تکامل جنین است.

باکتری ها می توانند در مدت 3 یا 4 ساعت پس از تخم گذاری از طریق سوراخ های پوسته تخم به داخل آن نفوذ کنند. اگر پوسته تخم کثیف یا مرطوب باشد، ورود باکتری ها با سرعت بیشتری انجام می گیرد. تخم ها باید در ساعات اولیه تخم گذاری به خصوص در روزهای گرم به سرعت جمع آوری شوند، زیرا اگر مدت طولانی زیر نور خورشید بمانند ممکن است در اثر درجه حرارت بالا تقسیم سشلولی جنین، حتی بدون

این که مرغ مادر روی تخم ها بنشیند، شروع شود که این موضوع قابلیت جوجه دراوری تخم ها را کاهش می دهد. از طرفی اگر تخم ها زیر نور مستقیم خورشید قرار گیرند ممکن است درجه حرارت بالا باعث افزایش درجه حرارت درونی جنین و مرگ آن شود. همچنین اگر تخم ها در مکان های سرد و مرطوب قرار گیرند، احتمال ابتلا به بیماری های عفونی در آن ها افزایش خواهد یافت. در شرایط پرورش شترمرغ در مرتع تاخیر در جمع اوری تخم ها، احتمال دزدی یا شکار آن ها توسط سایر حیوانات را افزایش می دهد. از طرفی در این حالت خطر شکستگی تخم ها افزایش می یابد.

برای کاهش احتمال آلودگی یاکتریایی تخم ها باید آن ها را حداقل دوبار در روز و به خصوص در روزهای گرم جمع آوری کرد. استفاده از جعبه های تمیز برای جمع آوری تخم ها و تمیز کردن تخم های کثیف بلافاصله پس از تخم گذاری در این رابطه نقش مهمی دارد. از پاک کردن تخم ها با دستمال نمناک و کثیف باید اجتناب شود. استفاده از سنباده خشک برای از بین بردن لکه های کثیفی روی تخم مناسب تر است. برای

اطمینان از کاهش آلودگی تخم ها می توان آن ها را با استفاده از فرمالین و پرمنگنات پتاسیم ضدعفونی نمود. تخم ها قبل از بسته بندی و انبار باید به تدریج سرد شوند. تخم ها نمی توان مدت زیادی قبل از جوجه کشی انبار کرد. حتی در شرایط مناسب، قابلیت هچ شدن تخم ها پس از گذشت 5 روز در انبار به طور متوسط 2 درصد در روز کاهش می یابد. بنابراین انبار کردن تخم ها بیش از یک هفته و حداکثر ده روز کار صحیحی نیست.

به منظور انبار کردن تخم ها قبل از جوجه کشی، درجه حرارت اتاق باید حداکثر 15 درجه سانتی گراد و همچنین رطوبت نسبی اتاق باید 75 درصد باشد.

هرچه آب تخم بیشتر از دست برود، هوای بیشتری جای ان را می گیرد، لذا با عمل کندلینگ یک تخم و بررسی اتاقک هوایی آن می توان به مدت زمان انبار کردن تخم ها پِی برد. اگر تخم ها به مدت هفت روز یا بیشتر انبار شوند، باید درجه حرارت انبار کاهش یابد. با این کار میزان رطوبت نسبی به طور اتوماتیک افزایش یافته و آب کمتری از تخم تبخیر می شود. انبار کردن بیش از هفت روز تخم ها در دمای 15 درجه سانتی گراد بر قابلیت جوجه درآوری آن ها اثر می گذارد، اما اگر این مدت به 14 روز برسد برخی از جنین ها می میرند و در بیش از 14 روز تعداد بسیار زیادی از آن ها از بین می روند.

چرخاندن تخم ها طی دوران جوجه کشی امری ضروری است، اما هنوز نظرات متفاوتی در این زمینه وجود دارد که آیا تخم ها باید طی دوره انبار هم چرخانده شوند یا خیر. نتیجه تحقیقات نشان داده شده است که چرخاندن تخم ها در انبار فایده ای ندارد و یا تاثیر آن بسیار ناچیز و اندک است. اگر تخم ها بیش از 14 روز در انبار بمانند، باید عمل چرخاندن صورت گیرد. تخم ها باید از سمت باریک آن ها در انبار چیده و ذخیره شوند و دوبار در روز، معمولا صبح ها و عصرها، با زاویه 45 درجه روی محور عمودی به اطراف چرخانده شوند. اگر تخم ها عرق کنند باکتری ها به دلیل تراکم بخار آب به راحتی از طریق منافذ پوسته به داخل پوسته وارد می شوند.

برای جلوگیری از عرق کردن تخم ها و تامین درجه حرارت بین 15 تا 18 درجه سانتی گراد نصب کولر گازی در انبار لازم است. در این شرایط کنترل رطوبت از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا ممکن است رطوبت داخل انبار به شدت کاهش یابد.

برای انبار کردن بیش از هفت روز و برای به حداقل رساندن حرکت هوای اطراف تخم ها و همچنین جلوگیری برای از دست رفتن بیش از حد آب، می توان آن ها را با لایه های نازک پلاستیکی که خاصیت نفوذناپذیری کمی دارند پوشاند. بستهبندی پلاستیکی تخم ها به ویزه در مکان هایی که دمای محیط بسیار بالا باشد ضروری تر است. تخم های کثیف باید با ملایمت و به وسیله کاغذ سنباده تمیز شوند. تخم های بسیار کثیف باید در شرایط کاملا بهداشتی مورد شستشو قرار گیرند، زیرا احتمال آلودگی تخم ها بسیار بالا است. برای شستن تخم ها باید یک برس نرم مورد استفاده قرار گیرد تا سوراخ های روی سطح پوست تخم را که منبع آلودگی هستند، کاملا پاک کند.

اگر تخم ها با آب شسته می شوندف آب باید حاوی مواد ضدعفونی کننده بوده و درجه حرارت آن 5 تا 10 درجه سانتی گراد گرم تر از دمای محیط تخم ها باشد. محلول شستشو که برای تخم های شترمرغ استفاده می شود، می تواند شامل آمونیوم و یا ترکیباتی از کلراید، ید یا فنل باشد. آب باید برای جلوگیری از انتقال باکتری ها بارها تعویض شود. شستن تخم ها نباید بیش از 2 تا 3 دقیقه طول بکشد و تخم ها

باید پس از شستشو در معرض هوا قرار گیرند تا کاملا خشک شوند. برای شستشوی تخم شترمرغ تحت هیچ شرایطی نباید از آب سرد استفاده کرد. هنگام حمل تخم ها برای جلوگیری از الودگی آن ها باید از دستکش استفاده نمود.

شخص جا به جا کننده تخم ها باید دست های خود را در هر مرحله و قبل از جا به جایی هر تخم با محلول حاوی ید ضدعفونی کند. این کار ممکن است در عمل بسیار سخت باشد، اما بدون تردید باید انجام گیرد. با توجه به ارزش بالای تخم های شترمرغ و تعداد محدود تخم ها معمولا درصد تخم های حذفی کم است. با این وجود تخم های ترک خورده و بدشکل که دارای کیفیت پوسته مناسبی نیستند در همان ابتدا از

مابقی تخم ها جدا شده و از انبار خارج می شوند. برای انتخاب تخم بهتر است که آن ها را وزن کرد و وزن آن ها را روی تخم یادداشت نمود. برای نوشتن روی تخم ها بهتر است از مداد مشکی استفاده کرد. تخم های کوچک و بسیار کوچک با وزن کمتر از 1150 گرم را نباید داخل دستگاه جوجه کشی قرار داد. تخم های بدشکل و دارای رنگ سفید گچی نیز نباید در دستگاه قرار بگیرند. تخم باید به رنگ شیری زرد و کاملا صیقلی و صاف و با خلل و فرج های ریز باشد.

تخم های متوسط نسبت به تخم های بزرگ و کوچک دارای بهترین درصد جوجه دهی هستند. تخم هایی که وزن آن ها حدود 1200 تا 1700 گرم، شکل آن متقارن و پوسته آن به رنگ کرم کم رنگ و فاقد چروک است به عنوان تخم های درجه یک شناخته می شوند.

اشتباهات در ترکیب جیره

جیره ضعیف و نا متعادل باعث کاهش وزن گیری روزانه ،رشد ضعیف و کند پرها ،دفرمه شدن استخوان و مفاصل پا و کاهش مقامت در مقابل عفونت ها می گردد.