مدیریت نور در پرورش طیور یکی از کلیدی ترین نکاتی است که باید در طی یک دوره پرورشی رعایت نمود و مدیریت آن می تواند به بهبود صرفه در دوره پرورشی کمک شایانی کند. اما آیا چیزی در مورد این مطلب مطالعه نموده اید؟ آیا چیزی از مدیریت نور در دور های پرورشی می دانید؟ وت پارس مقاله ای مفصل را در این زمینه برای همه علاقه مندان با استناد به کتاب دکتر پوررضا آماده نموده است

الف)رژیم نور در پرورش جوجه های گوشتی

در مورد نور سه مسئله بایستی مورد توجه قرار گیرد . این مسائل عبارتند از دوره نور دادن ، شدت نور ورنگ نور.

۱-دوره یا الگوی نور : اگر چه استفاده از روش متناوب نور در مرغان گوشتی از نظر رشد و راندمان مصرف غذا نتیجه بهتری می دهد ولی به علت نیاز به ساعت های اتوماتیک و عدم دسترسی تمام جوجه ها به غذا در فاصله زمانی که چرا غ ها روشن هستند ، امروزه بیشتر از روش نور مداوم در پرورش جوجه های گوشتی استفاده می شود . در روش متناوب در یک فاصله زمان معین چراغها روشن و برای یک مدت معینی خاموش می شوند (مثلا یک ساعت نور ۳ ساعت تاریکی) که در مدت روشنائی جوجه ها غذا و آب مورد لزوم را مصرف می کنند و در زمان تاریکی بدون حرکت و با اتلاف انرژی کمتر غذای خورده شد ه را مورد استفاده قرار می دهند . در روش ۲۴ ساعت نور جوجه ها هر زمان که بخواهند به غذا دسترسی دارند ولی همانطوری که گفته شد راندمان تبدیل غذا کمتر از حالت نور متناوب است .

یکی دیگر از محاسن روش متناوب کاهش موی پرها روی لاشه است که در موقع پرکنی از لاشه جدا

نمی شوند و لذا کیفیت لاشه را کاهش می دهد .

۲-شدت نور : در پرورش جوجه های گوشتی از نور با شدت کم استفاده می شود زیرا اگر شدت نور کم باشد حرکت جوجه کمتر و در نتیجه اتلاف انرژی کمتر است . از طرفی هر چه شدت نور کمتر باشد امکان اشاعه خود خوری یا کانیبالیزم نیز کمتر است . در سالن های پرورش جوجه های گوشتی شدت نور حدودا برابر با ۳ تا ۴ وات در متر مربع است .

۳-رنگ نور : از لحاظ رشد جوجه بین نور قرمز و نور سفید تفاوت بارزی نیست ولی امروزه بیشتر از نور قرمز استفاده می شود . استفاده از نور قرمز از اشاعه بیماری خودخوری جلوگیری می کند زیرا تمام محیط را قرمز کرده و جوجه قادر به تشخیص خون از سایر مواد موجود نیست . همچنین نور قرمز آرامش بیشتری در جوجه ها ایجاد می کند و از تحرک زیاد آنها می کاهد ، لذا اتلاف انرژی جوجه ها کم می شود .

ب)رژیم نور در پرورش جوجه های تخمگذار و مرغان تخمگذار:

اثر نور مصنوعی از طریق غده هیپوفیز و افزایش ترشح هورمون های این غده سبب افزایش در تولید تخم مرغ می شود .

اگر جوجه های یکروزه تحت روش افزایشی روزانه نور باشند زودتر از جوجه هایی که به طور ثابت ۱۴ ساعت نور دریافت کرده اند بالغ می شوند و اگر همین جوجه های یکروزه با روش کاهشی روزانه نور مواجه باشند نسبت به جوجه هایی که ۱۴ ساعت نور می گیرند دیرتر بالغ می شوند . در این جا نیز نور باعث تحریک بیشتر ویا کمتر غده هیپوفیز می شود و در نتیجه ترشحات آن بیشتر و یا کمتر می شود . البته تنها نور مرئی است که سبب تحریک غده هیپوفیز می گردد و نور ماوراء بنفش و یا مادون قرمز اثری بر غده هیپوفیز ندارد .

دیررس کردن و یا زودرس کردن بیش از حد مرغ نتایج مثبتی نخواهد داشت . زیرا در جوجه های زودرس تخم مرغهای تولید شده کوچک و ممکن است به علت عدم تکامل لوله تخم ، این لوله در اثر عبور تخم مرغ پیچیده و یا پاره شود . اگر جوجه ها دیرتر بالغ شوند اگر چه وزن تخم مرغهای آنها بیشتر است ولی تولید سالیانه انها کم خواهد شد . لذا سعی شده است روشهای مناسب نوری بکار گرفته شود تا این اثرات سوء را به دنبال نداشته باشد .

روش های نوری متدوال برای نیمچه های تخمگذار

۱-در ساختمانهای بدون پنجره : در این ساختمانها کنترل نور به اسانی صورت می گیرد .

الف-روش نور ثابت یا روش کینگ:‌ در این روش جوجه ها از سن یکروزگی تا ۱۸ هفتگی تحت رژیم ثابت ساعت نور و ۱۸ ساعت تاریکی پرورش می یابند . بعد از هفته ۱۸ هر هفته و به میزان بیست دقیقه به مدت روشنایی افزوده می شود تا ساعات روزانه نور به ۱۴ ساعت برسد . در طول مدت تخمگذاری همین ۱۴ ساعت نور را ثابت نگاه می دارند .

ب-روش ثابت یا روش بومن : در این روش جوجه ها تا سن نه هفتگی روزانه ۱۸ ساعت نور دریافت می کنند و پس از هفته نهم ساعات نور به ۶ ساعت کاهش می یابد و تا هفته ۱۸ ادامه پیدا می کند . پس از هفته هیجدهم هر هفته بیست دقیقه به ساعات روشنایی اضافه می شود تا به ۱۴ ساعت در روز برسد . در دوره تخمگذاری ساعت نور به طور ثابت ۱۴ ساعت باقی می ماند. البته بومن طی آزمایش دیگری نشان داد که اگر بعد از هفته هجدهم تا چهار هفته و در هر هفته به جای ۲۰ دقیقه ۴۵ دقیقه نور افزایش پیدا کند و سپس همان روش کینگ (هر هفته ۲۰ دقیقه) ادامه یابد نتیجه بهتری حاصل شود .

ج-روش اصلاح شده کاهش مرحله ای ، افزایش مرحله ای : این روش از روز اول با ۲۲ ساعت نور شروع

می شود و هر هفته تا هفته دوازدهم حدود ۷۵ دقیقه از زمان روشنایی کاسته می شود تا به ۷ ساعت در روز برسد سپس تا هفته بیستم به همین میزان ثابت می ماند . پس از هفته بیست هر ماه یک ساعت نور را افزایش می دهند تا به ۱۴ تا ۱۵ ساعت در روز برسد.

۲-در ساختمانهای پنجره دار : در این ساختمانها از روش کینگ نمی توان استفاده کرد . در این ساختمانهای دریچه دار نور طبیعی و مصنوعی را تواماً طوری بکار می برند که نتیجه رضایت بخشی حاصل می شود .

اگر جوجه ها در بهار یا تابستان از تخم مرغ خارج شوند ، بایستی تنها تحت نور طبیعی پرورش یابند ، زیرا ساعات نور در طول دوره طوری است که هر روز به طور طبیعی از آن کاسته می شود و از زودرس شدن جوجه ها جلوگیری می شود و پس از بلوغ و شروع تخمگذاری روزانه حداقل ۱۴ ساعت نور لازم است که در اینصورت با احتساب ساعات روز و روشن کردن چراغ این مدت نور را تامین می کنند .

اگر جوجه ها در پائیز یا زمستان ا ز تخم خارج شوند چون نور طبیعی طوری است که روزانه به ساعات روشنایی اضافه می شود لذا جوجه ها با روش افزایشی نور مواجه هستند و زودتر از زمان معین بالغ می شوند .

در این مورد بایستی با استفاده از نور مصنوعی و طبیعی روشی را بوجود آورد که مانع از زودرس شدن جوجه ها شود .

الف)روش کاهش مرحله ای – افزایش مرحله ای

این روش به روش موریس معروف است . در این روش ابتدا جوجه ها ۲۲ ساعت نور دریافت می کنند و سپس هر هرهفته به طور مساوی از ساعات نور کم می شود به طوری که در پایان هفته هیجدهم با ساعات طبیعی نور مساوی شود . در این سیستم عملاً جوجه ها با روش کاهش نور مواجه هستند . در طول دوره تخمگذاری روش ۱۴ ساعت نور در روز رعایت می شود . مثلا اگر جوجه ها در دی ماه از تخم خارج شوند ، در این موقع ساعات طبیعی نور ۱۰ ساعت است و بایستی روزانه ۱۲ ساعت نور مصنوعی داده شود تا جمعا ساعات نور به ۲۲ ساعت در روز برسد . هیجده هفته بعد یعنی حدود اوایل اردیبهشت ساعات طبیعی نور حدود ۱۳ ساعت است . پس بایستی در مدت هیجده هفته نور را نه ساعت کاهش داد (۹=۱۳-۲۲) که این کاهش تقریبا معادل ۳۰ دقیقه در هفته خواهد بود .

پس از هفته هیجدهم اگر ساعات طبیعی نور کمتر از ۱۴ ساعت باشد بایستی با استفاده از نور مصنوعی آن را به ۱۴ ساعت رساند و در طول تخمگذاری به همین میزان چهارده ساعت ثابت نگهداشت . کاهش در ساعات نور (کمتر از ۱۴ ساعت) در طول تخمگذاری سبب کاهش تولید و احتمالا شروع پرریزی می شود . اگر پرورش مرغان تخمگذار در مزرعه صورت می گیرد به علت عدم کنترل سیستم نوری بهتر است جوجه ها در بهار و یا تابستان تولید شوند تا با روش افزایشی نور مواجه نباشند.

شدت نور

در دوره رشد و تخمگذاری شدت نور معادل یک فوت کندل یا ۴-۳ وات بر متر مربع در سطح جوجه ها و مرغان تخمگذار توصیه شده است . افزایش شدت نور اثر مثبتی در تولید تخم مرغ ندارد . برای تامین چنین شدتی از لامپ های ۴۰ واتی در ارتفاع ۲ تا ۵/۲ متر و به فاصله ۵/۳ متر از یکدیگر استفاده می شود .

رنگ نور

در پرورش جوجه های در حال رشد و مرغان تخمگذار از نور سفید و قرمز استفاده می شود . در سالن های مرغداری از لامپ های مهتابی نبایستی استفاده گردد زیرا مقداری نور آبی تولید می کند که اثر نامطلوب دارد .

سایر شرایط و لوازم مورد نیاز

نگهداری و پرورش جوجه های کوچک از مشکل ترین کارهای یک مرغداری است زیرا در این مرحله جوجه ها بسیار حساس و نیازمند مراقبتهای ویژه ای هستند . اطاق پرورش جوجه ها بایستی قبل از ورود جوجه کاملاً آماده باشد . حرارت اطاق جوجه ها حدود ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد و حرارت در زیر مادرها در روز اول ۳۲ تا ۳۵ درجه توصیه می شود . کف اطاق جوجه ها را بایستی پس از شستن و ضد عفونی کردن با بستری از کاه ، خاک اره ، شلتوک و یا سایر موادی که در دسترس می باشد به اندازه ۳ تا ۵ سانتی متر پوشاند . این کار علاوه بر اینکه زیر پای جوجه ها را نرم و راحت می کند ، باعث جذب مقداری از رطوبت سالن توسط مواد بستر می شود و رطوبت سالن را کاهش می دهد . ۲۴ ساعت قبل از ورود جوجه بایستی مادرها را روشن کرد و حرارت سالن را به حد مطلوب رساند و در اطراف مادرها تعداد کافی آبخوری و دانه خوری قرار داد . اگر جوجه ها در روزهای اول از زیر مادرها خارج و دور می شوند بهتر است برای جلوگیری از سرما خوردگی اطراف آنها را با توری محصور نمود . گاهی دیده می شود در روزهای اول جوجه ها از مواد بستر تغذیه می کنند که علاوه بر بروز ناراحتی های گوارشی ممکن است به پای سایر جوجه ها توک زده و آنها را زخم کنند و بدین وسیله بیماری خود خوری شایع شود . برای جلوگیری از این حالت بهتر است در چند روز اول روی بستر را با گونی و یا کاغذ پوشاند . بهتر است در روزهای اول از دانه خوری ها و آبخوری های مسطح استفاده شود و به تدریج که جوجه ها رشد کردند دانه خوری ها و آبخوری های بزرگتر مورد استفاده قرار گیرند . در سالن هایی که از آبخوری ها و دانه خوری های اتوماتیک استفاده می شود بایستی در روزهای اول ارتفاع آنها کم باشد و به تدریج به ارتفاع آنها افزوده شود .

در بعضی مرغداری ها بجای بستر از کف های شیار دار استفاده می شود . در این روش در ارتفاعی بالا تر از کف (۵/۰ تا ۱ متر) توری های مخصوص و یا کف پوش شیار دار نصب می شود که از طریق شیارها مدفوع به محفظه زیر شیارها ریخته می شود . این روش بهداشتی است زیرا جوجه ها با مدفوع خود تماس ندارند و در نتیجه امکان آلودگی آنها به بیماریهای انگلی کمتر می شود . در این حالت تراکم گازهای بدبو در سالن نیز کمتر است .

در طول دوره پرورش تمام مراقبت های بهداشتی و واکسیناسیون بایستی رعایت گردد که در مبحث بیماریها و بهداشت مورد بحث قرار خواهد گرفت

وت پارس