بخش دوم - روشهاي پرورش

گزينه هاي مختلفي براي پرورش شترمرغ وجود دارد.

1- چرخه کامل( Full Cycle)

اين حالت شکل معمول است. شما مولدهايي داريد که تخم مي گذارند، انکوباسيون و جوجه کشي را انجام مي دهيد و سپس خودتان جوجه ها را تا رسيدن به سن کشتار پرورش مي دهيد. بهترين قسمت اين روش اين است که خودتان مسئول هر بخش هستيد. اگر اشتباهي رخ دهد نمي توانيد به جز خودتان کس ديگري را سرزنش کنيد.

ممکن است محل جغرافيايي شما طوري باشد که هيچگونه تجهيزات انکوباسيوني در اطراف وجود نداشته باشد و شما مجبور باشيد که اين کار را خودتان انجام دهيد. از طرف ديگر اگر مزرعه تان بزرگ است، ممکن است به افراد ديگري براي پرورش همه جوجه هايتان نياز داشته باشيد، زمين شما ممکن است محدود باشد يا ممکن است براي کاهش ريسک اين کار را انجام دهيد. بار مالي اين نوع سرمايه گذاري وقتي همه مراحل را خودتان انجام دهيد در بيشترين مقدار است. به طور کلي، با پيشرفت صنعت شترمرغ، کارها تخصصي تر شده و هر مزرعه دار تمايل دارد بر روي کاري که بهتر وارد است متمرکز شود.

2- پرورش مولدها

برخي از مزرعه داران، مولد پرورش داده و تخمهاي آنها را مي فروشند. اين منبع درآمد آنها است.

3- تجهيزات جوجه کشي

ممکن است بخواهيد فقط تجهيزات جوجه کشي داشته باشيد. مزرعه داراني هستند که براي جوجه کشي تخمهايشان به شما پول پرداخت مي کنند. ممکن است تخم شترمرغ را خريداري کرده و به صورت جوجه يکروزه به فروش برسانيد.

يک سيستم جوجه کشي خوب بسيار گران بوده و بنابراين به سرمايه گذاري هنگفتي نياز دارد. قبل از تصميم گيري براي راه اندازي تجهيزات جوجه کشي لازم است تقاضاي موجود در منطقه يا تأمين تخم ها را مورد ارزيابي قرار دهيد.

معمولا مزرعه داران براي قرار دادن تخم شترمرغ ها در ماشينتان مبلغ ثابتي را پرداخت کرده و براي هر جوجه اي که که تحويل مي دهيد نيز مبلغ بيشتري مي پردازند. ثبت مشخصات تخم ها براي اينکه مالکان تخم ها جوجه هاي خود را تحويل بگيرند اهميت فوق العاده اي دارد.

4- پروار بندي جوجه ها

کم هزينه ترين گزينه است. شما جوجه ها را در سن خاصي خريده و تا زمان کشتار پرورش مي دهيد. اين گزينه به ويژه براي تازه کارها جالب است، مخصوصا اگر قرار داد خريد مجدد پرنده هاي کشتاري وجود داشته باشد، اما در اين مواقع هوشيار باشيد. در گذشته بسياري از اين برنامه هاي بيع متقابل به علت ناتواني شخص پيشنهاد کننده چنين قرار دادهايي براي فروش محصول به قيمت مطلوب با شکست مواجه شده است. به عبارت ديگر به توافقات بيع متقابل عمل نشده و در برخي موارد پرنده ها روي دست مزرعه دار مانده و خود بايد به بازار يابي آنها بپردازد.

5- گروه هاي منطقه اي

برخي طرفدار گروههاي منطقه اي هستند چون مزرعه داران توسط يکديگر حمايت مي شوند. کار گروهي از هر لحاظ مفيد است. مزرعه داران همگي داراي مولد بوده و همه تخم شترمرغشان را به يک فرد تحويل مي دهند. هر مزرعه دار به طور چرخشي هر هفته تعدادي از جوجه ها را تحويل مي گيرد. اين بدين معني است که مزرعه دار اول همه جوجه هاي هفته اول را تحويل مي گيرد. مزرعه دار دوم همه جوجه ها را هفته دوم و ..، سيستم کاملا تعاوني است به طوري که هيچ جوجه اي به حال خود رها نمي شود و مديريت 5 جوجه به آساني 20 جوجه است. مطلب ديگر اينکه همه کشاورزان از خوراک مشابهي استفاده مي کنند که به توليد محصول يکنواخت کمک مي کند. خريد عمده، قيمت مناسب تري را براي اين مزرعه داران به همراه دارد.

صنعت جهاني شترمرغ

تجربه نشان داده است که صنعت شترمرغ در برخي نواحي جغرافيايي به شدت ناپايدار است. نواحي اي که پرورش شترمرغ جديدا آغاز شده معمولا با قيمت بالا ي پرنده زنده مواجه هستند ولي وقتي قيمت واقعي پرنده کشتار شده مشخص مي شود افت مي کنند. اين الگو در سطح وسيع تري در همه جاي دنيا ديده شده است.

 بخش سوم - تغذيه

هزينه غذا 60% تا 70 % کل هزينه پرورش شترمرغ را تشکيل مي دهد بنابراين درک آن در ابتداي آغاز به کار پرورش شترمرغ بسيار مهم است. متاسفانه پرورش دهندگان قديمي و جديد حداقل آگاهي را از اين موضوع دارند.

نخست بعد اقتصادي را در نظر مي گيريم. هزينه غذا به خودي خود مهم نيست بلکه تفاوت موجود در درآمد پرنده هاي پروار شده و هزينه توليد آن ها اهميت دارد. علاوه بر محاسبه هزينه تخم، جوجه، پرنده آماده کشتار که همه فاکتورهاي مهمي هستند، محاسبه افزايش در آمد حاصله از توليد بالاتر ( تعداد تخم، تعداد جوجه، کيلوگرم گوشت توليدي و پوست بزرگتر) نيز اهميت دارد. بنابراين بسياري از مردم بدون بررسي قابليت در توليد گزينه هاي مختلف و استنتاج از اينکه تغذيه بهتر موجب کاهش ضرر ناشي از عدم باروري، مشکلات جوجه در آوري و تلفات جوجه ها مي شود، به دام ((کاهش)) هزينه هاي غذا گرفتار مي شوند. يک جيره خوب بايد داراي موارد زير باشد.

o علوفه نظير يونجه براي تأمين فيبر با کيفيت

o غلات نظير ذرت براي تأمين انرژي

o منبع پروتئيني نظير سويا ي بدون پوسته

o مواد معدني پر مصرف و کم مصرف

o ويتامين ها

o ساير افزودنيها نظير اسيدهاي آمينه و مخمر

تحقيقات گسترده اي توسط blue mountain در زمينه اجزاي يک جيره خوب انجام شده است. سري به سايت The Ratite Nutrition Specialists بزنيد. به عنوان مثال براي الياف يونجه که داري سطوح مختلف پروتئين است، توصيه مي شود که يونجه حداقل 18 درصد ترکيب جيره آماده را تشکيل دهد. يونجه مرغوب تر ويژگيهاي مطلوب تر زيادي نظير قابليت هضم بهتر، ويتامين و مواد معدني بيشتر دارد.

در مورد ذرت، بايد بسيار تلاش کنيد تا از ذرت داراي 8 درصد پروتئين استفاده کنيد و نه از ذرت 6 درصد که داراي کيفيت پاييني است. سويا معمولا بين 44 تا 47 در صد پروتئين دارد که سويا با پوسته حاوي 44 در صد پروتئين است. همچنين ما به سويا به عنوان منبع پروتئين نگاه کرده و 47 درصد را توصيه مي کنيم.

ويتامين ها و مواد معدني، غناي جيره هستند. در اينجا علاوه بر مقدار، شکل ارائه آن در ترکيب با يکديگر نيز مهم است تا شترمرغ ها بتوانند حد اکثر استفاده را از آنها ببرند. کلسيمي که به يک شکل خاص وجود دارد ممکن است براي شترمرغ ها غير قابل هضم بوده و از اين رو تعادل آن با فسفر به هم خورده و مشکلات جديدي ايجاد نمايد. در سايه توجه به تغذيه به همراه مديريت خوب، مديريت صحيح مزرعه و اصلاح نژاد است که پرنده هاي آماده کشتار برخلاف معمول توليد 30 – 25 کيلوگرم در استراليا، در آفريقاي جنوبي بيش از 45 کيلوگرم گوشت توليد مي کنند.

 بخش چهارم- بازاريابي

در حقيقت بازاريابي بايد فصل اول باشد. بازاريابي مهم است و حتي قبل از اينکه به فعاليت در زمينه پرورش شترمرغ فکر کنيد بايد وجود تقاضا براي فرآورده هاي شترمرغ را مورد بررسي قرار دهيد. بسته به اينکه در چه کشوري باشيد، معمولا تقاضا براي گوشت تازه بيشتر از گوشت منجمد است. ليستي از مراکز فرآوري گوشت شترمرغ در منطقه را تهيه کنيد. اطلاع حاصل کنيد که آيا گوشت شما را مي خرند و يا چه کسي خريدار گوشت شما است. بعضي اوقات تجاري وجود دارند که گوشت صادر مي کنند. شما نياز به بررسي داريد. شايد لازم باشد در برخي از نمايشگاههاي محلي يا حتي نمايشگاههاي بين المللي حضور يابيد. آنوگا (Anuga) در کلن بزرگترين نمايشگاه گوشت در اروپاست، اما موارد ديگر نظير SIAL در فرانسه و چين وجود دارد. هدف شما اين است که با آنهايي که علاقمند به خريد گوشت شما هستند ارتباط برقرار کنيد. در انگلستان و آمريکا بازارهايي وجود دارد که ارتباط مستقيم مصرف کننده و توليد کننده را فراهم مي کنند. قبل از احداث مزرعه شترمرغ، لازم است برخي تحليل هاي اساسي را در زمينه اينکه با پرنده هاي آماده کشتار چه کار کنيد انجام دهيد.

چه کسي خريدار گوشتهاي شماست؟

در فروش گوشت شترمرغ، نحوه عرضه مهمترين عامل است. علاوه بر خود گوشت نحوه بسته بندي آن نيز مهم است هنوز مصرف کنندگان نا آگاهي وجود دارند که نحوه پخت گوشت شترمرغ را نمي دانند. اين مانع را با آموزش و تهيه دستورالعمل پخت از بين ببريد. يکي از بهترين نحوه عرضه بسته هاي گوشت شترمرغ در مورد فرآوري کننده اي ديده شد که دستور العمل پخت را به همراه بسته هاي گوشت ارائه مي کرد. کيفيت گوشت به عوامل بسياري بستگي دارد اما عامل اول نحوه تغذيه پرندگان است. جيره متعادل موجب توليد گوشت خوشرنگ (قرمز روشن) مي شود. جيره فقير گوشت را به رنگ قرمز کم رنگ و تقريبا صورتي در مي آورد که موجب از دست دادن مشتريان بالقوه مي شود. گوشت خوب در معرض هوا به سرخي ميرود در حالي که گوشت بد سياه مي شود. بايد بدانيد که اگر سير شرايط يکسان باشد اين حالت منعکس کننده نحوه تغذيه پرنده ها است.

بازاريابي

ايجاد مزرعه شترمرغ آسان است. سودآور ساختن سرمايه گذاري به ارزيابي چگونگي بازاريابي فرآورده هاي حاصله از شترمرغ نياز دارد. بهترين توصيه اي که مي توانم برايتان داشته باشم اين است که با مزرعه داران از ديگر مناطق ملاقاتي داشته باشيد و پي ببريد که آنها محصولاتشان را چگونه و به چه قيمتي به فروش رسانده و تقاضاي موجود را بررسي کنيد. ممکن است فرآوري و بازاريابي را به عنوان بخشي از برنامه کلي مزرعه در نظر بگيريد.

پرنده هاي زنده

برخي ممکن است به قصد فروش پرنده زنده به پرورش اقدام کنند. اگر چه اين امر به برگشت سرمايه در کوتاه مدت کمک کرده و بسته به کشور محل پرورش مي تواند در آمد بالايي را به همراه داشته باشد، اما بايد اتفاقاتي را که در صورت اشباع شدن بازار پرنده زنده و نبود تقاضاي بيشتر براي پرنده زنده رخ مي دهد، مد نظر داشته باشيد. بايد بررسي کنيد که چه کسي و به چه قيمتي خريدار پرنده ها است. اين مرحله تجاري شدن است.

تجهيزات کشتار

زماني که هيچ خريداري براي پرنده هاي آماده کشتار وجود ندارد، ممکن است لازم باشد کشتار و بازاريابي محصول را خودتان انجام دهيد. لازم است که از نزديک ترين کشتارگاه و هزينه کشتار اطلاع داشته و اگر واحدتان به حد کافي بزرگ باشد چنين تجهيزاتي را خود راه اندازي کنيد.

در آفريقاي جنوبي، اغلب کشاورزان صاحب چنين تجهيزاتي بوده و بر مبناي سهميه بندي فعاليت مي کنند. هر کس با خريد سهميه، حق کشتار پرنده را خواهد داشت. لازم است بدانيد که آيا کشتارگاه مورد تأييد اتحاديه اروپا است يا نه. در اين حال بازار پر رونق اروپا-جايي که بالاترين تقاضا براي گوشت شترمرغ را دارد- به رويتان گشوده خواهد شد. کار دسته جمعي با ديگر مزرعه داران منطقه و احتمالا تشکيل تعاوني براي رسيدن به بازارهاي بزرگتر مفيد است.

بازاريابي فرآورده هاي گوشتي

مشکل گوشت اين است که در حالت تازه يک فرآورده فاسد شدني است. گوشت شترمرغ بايد هر چه سريعتر به فروش برسد و در صورتي که در خلا بسته بندي شود دوره نگهداري آن 21 روز است. در صورت انجماد، گوشت را مي توان تا يک سال نگهداري کرد.

بازاريابي پوست شترمرغ

بازار پوست شترمرغ بسيار بي ثبات است. در زمانهايي از سال هيچ کس پوست شما را نمي خرد و در زمانهاي ديگر خريداران براي پوست شما صف مي ايستند. نگران نباشيد اگر کارها را درست انجام دهيد محصول قابل فروشي خواهيد داشت. پوست ها بايد داراي شکل صحيح بوده و به درستي نگهداري شوند تا ارزش لازم را داشته باشند. در صورت بروز اشکال محصولي براي فروش نخواهيد داشت. آن زمان که هر چيز مرتبط با پوست شترمرغ با ارزش بود ديگر به سر رسيده است. براي کسب اطلاعات در زمينه جدا سازي، ذخيره، حمل و نقل و درجه بندي پوست شترمرغ به سايت http://www.ostrichskinsupplies.comمراجعه کنيد. به عنوان مثال پوست ها بايد در درجه حرارت 4 تا 10 درجه سانتي گراد نگهداري شده و هيچگاه منجمد نشوند. تقاضاي بازار براي پوست پاهاي بزرگ از قسمت زانو تا نوک پا است.

برخي تعاوني ها در دام اين طرز فکر مي افتند که با دباغي پوست و فروش محصول نهايي در آمد بيشتري خواهند داشت. فريب نخوريد و اين کار را نکنيد. پس از صرف مقدار زيادي پول و تحمل درد سر هاي مداوم در اثر سروکله زدن با دباغها و فرآوري کننده ها تازه بايد به فکر فروش تان باشيد. پوست نمک سود شده را بفروشيد و پولتان را بدون درد سر دريافت کنيد.

بازاريابي پر شترمرغ

پتانسيل پنهاني براي بازار يابي پر شترمرغ وجود دارد. همچنانکه رازهاي تميز کردن و رنگ آميزي پرهاي شترمرغ آشکار نشده است. از پرهاي شترمرغ مي توان براي انواع مختلف تزئين نظير تزئينات گياهي، طراحي داخلي، لباسهاي محلي و کلاه استفاده کرده يا آنرا به محصولاتي نظير بوآ و جاروي پر تبديل نمود. پر شترمرغ خاصيت آنتي استاتيک دارد که آن را براي صنعت نقاشي اتومبيل ايده آل مي سازد اما کمتر کسي به چنين بازاري راه پيدا مي کند. همچنين انواع مختلفي از پر وجود دارد. بهترين نوع، پرهاي سفيد طويل نر است، اما براي ساير پرها نظير پرهاي دم نيز تقاضا وجود دارد. براي مشاهده انواع مختلف پر شترمرغ به پايگاه Ostrich Feathers مراجعه کنيد. شايد اين منبع در آمدي نباشد که در برآورد فروش اوليه روي آن حساب باز کنيد، بايد محلي براي فروش پر در نظر داشته باشيد.

 بازاريابي پوسته تخم شترمرغ

در روز 14 تخم ها را از نظر باروري امتحان کنيد. تخمهاي غير بارور حذف مي شوند. مي توان محتويات اين تخم ها را با ايجاد سوراخ کوچکي در انتهايشان، خالي کرده و داخل آن را ضدعفوني کرد. اين پوسته هاي خالي تميز و سفيد رنگ نيز داراي ارزش هستند. جالب است که بسياري از مردم آنها را صرفا به عنوان وسيله تزييني در خانه نگهداري مي کنند. برخي از افراد آنها را رنگ آميزي کرده و به عنوان يادبود هاي مزرعه به فروش ميرسانند. همچنين برخي از مردم از کنده کاري بر روي تخم ها وسايلي نظير لوازم زينتي، لامپ يا ظرفهاي ساده مي سازند. همچنين بهتر است در ابتدا بر روي اين منبع از در آمد حساب نکنيد اما بايد بدانيد که يک فرآورده قابل فروش داريد.

نظرات ديگر

ايده هاي عجيبي در مورد فروش ساير فرآورده هاي شترمرغ مشاهده مي شود. به عنوان مثال يک جوجه مرده را مي توان به تاکسودرمي فرستاد. همچنين از پاي شترمرغ زيرسيگاري ساخت. اين مثالها واقعيت دارند و فقط براي اين ذکر شده اند که بدانيد در اطرافتان مزرعه داران مبتکري وجود دارند و در بازار رقابت آن کس برنده است که مبتکرتر باشد.

نحوه نگهداري شترمرغ

رفتار: شتر مرغها حيواناتي اجتماعي هستند. در طبيعت آنها درگله هايي متشكل از يك نر وچندين ماده زندگي مي كنند.شتر مرغ حتي هنگامي كه مريض يا زخمي شده هرگز نبايستي تنها باشد.

رقص والتس: اين رفتار يكي از تيپيك ترين رفتارهاي شتر مرغ است.

هنگامي كه شتر مرغها سرحال هستند گاهي اوقات شروع به چرخيدن خيلي سريع دور محور بدن نموده و بالها را به طرف بالا برده و پرهاي زيبايشان را به نمايش مي گذارند.

گاهي اوقات اين كار موجب سرگيجه زياد آنها شده و به زمين مي افتند.

نوك زدن: شتر مرغها بين 2000 تا 4000 بار در روز نوك مي زنند.

هنگامي كه شتر مرغها كسل هستند به هر چيزي نوك مي زنند و اغلب اشياء خطرناك را مي بلعند(مانند ناخن، قاشق، چاقوي كوچك و ....)

نوك زدن به پر: اين عمل تنها در پرندگاني اتفاق مي افتد كه در شرايط مزرعه اي متمركز نگهداري مي شوند و معمولاً رفتاري غير عادي است.

اگر به شتر مرغها فقط كنسانتره داده شود آنها در طول بقيه روز كسل شده و بعضي از آنها ممكن است شروع به نوك زدن به پر سايرين نمايند. اين مشكل معمولاً هنگامي كه آنها مشغول تغذيه از علوفه به ميزان كافي هستند كاهش مي يابد.

له له زدن: هنگامي كه شتر مرغ احساس گرما كند، نوكش را باز كرده و عمل تهويه انجام مي دهد كه درجه حرارت بدنش كاهش مي يابد. به دلايلي آنها گاهي اوقات پرهايشان را از بدن شان باز نگه ميدارند.

رفتار تهاجمي: در طول فصل توليد مثل شتر مرغهاي نر ميتوانند خطرناك باشند. زيرا آنها مي خواهند از قلمرو خود در برابر مزاحم از جمله انسان دفاع كنند. قبل از حمله آنها در جايگيري با بالا بردن (بلند كردن) سينه خود نموده و بالهايشان را درحاليكه دمشان كاملاً سيخ شده بالا مي گيرند.نرها با دهان كاملاً باز توليد صداي هيس مي كنند.

معمولاً يك شتر مرغ مهاجم را مي توان با تكان دادن يك چوب بلند روبروي سر شتر مرغ كه تعدادي پر براق به انتهاي آن چسبيده است ترساند.اگر هنگامي كه شتر مرغ مي خواهد به طرف شما حمله كند، دست خالي هستيد يك راه حل اين است كه روي زمين دراز بكشيد و اجازه بدهيد كه او دور شود.

نسبت گله اي: گر چه شتر مرغها از علفزارهاي افريقا منشاء گرفته اند كه درآنجا فضاي زيادي دراختيار داشته اند ولي در پرورش بصورت متمركز در مزرعه نيز نسبتاً عملكرد خوبي دارند. هر چند، ازدحام بويژه درمورد شتر مرغهاي جوانتر عامل مهمي براي استرس است كه مي تواند منجر به تضعيف سيستم ايمني و نتيجتاً تلفات بيشتري شود. پرندگان جوان بايستي در گروههاي 15-10 تايي براي جلوگيري از استرس و بهينه كردن توان رشد آنها نگهداري شوند. جوجه ها بايستي قادر به رفتن بيرون از سالن از روز اول به شرطي كه وضع هوا اجازه دهد باشند. اين نكته حياتي است زيرا كه آنها نياز به استفاده از نور مستقيم خورشيد همانند فضاي زياد براي تحرك دارند. تحرك خوب به هضم خوب غذا كمك كرده و جوجه ها را شادابتر نگه مي دارد.

راهنمايي نسبت گله اي و حداقل فضاي مورد نياز براي هر پرنده:

سن(ماه)

سرپناه(سقف)

بهاربند

اندازهگروه

1-0 3-1 6-3 14-4 پيشمولدها مولدها

(پرنده/m2 ) 2/1 5/2 3 4 5 5

(پرنده/ m2 ) 5/1 5 25 50 250 1000

15-10 15-10 هكتار/400-20 هكتار/400-20 هكتار/40-20 هكتار/ پرنده30

هدف توليد مثلي : هدف توليد مثل براي شترمرغها نگهداري و اصلاح وضع سلامت و عملكرد آنها ميباشد به منظور دستيابي به سطح بالاي توليد ، شتر مرغهاي نر و ماده بايستي از لحاظ باروري و سلامتي در سطح بالايي باشند و نيز سرعت رشد جوجه و سلامت آنها در سطح بالا باشد .

 آشنايي با بخشهاي اصلي پرورش شترمرغ

الف.نگهداري مولد و توليد تخم

مديريت مولدها به دو دوره عمده تقسيم مي‌گردد:

دوره توليدمثل

شترمرغ در دوره توليد مثل معمولا يکروز درميان (با استراحت در فواصل زماني معين) تخم مي‌گذارد. تجربه نشان مي‌دهد هرچه ماههاي گرم سال بيشتر باشد فصل توليدمثل شترمرغ نيز طولاني‌تر مي‌شود. در بعضي مناطق اين دوره گاه تا 10 ماه طول کشيده و محصولي بالغ بر 100 تخم به‌همراه دارد. در اين دوره براي بدست آوردن بالاترين بازده، مولدها هرگز جابجا نمي‌شوند.

مزرعه توليد تخم بايد امکانات زير را دارا باشد:

پن هاي توليدمثل

دانخوري (نبايد صرفا به چرا اکتفا شود)

آبخوري

سايبان

آشيانه مخصوص تخمگذاري؛ مولدها خود به ساختن لانه و تخمگذاري اقدام مي‌کنند. مي‌توان آنها را به آشيانه ديگر که به شکل 8 ساخته شده هدايت کرد. اين کار با قرار دادن تخم و پاشيدن ذرت در آن انجام مي‌گيرد و غالبا مورد قبول مولدها واقع مي‌شود.

حصارسيمي 5/1 متري براي ممانعت از درگيري نرها و ورود شغال که تخمها را خورده يا مولدها را مي‌ترساند.

تعداد نر و ماده:

در اين باره روشهاي زيادي وجود دارد و انتخاب روش مناسب به شرايط مختلف و بازده تخمها در سالهاي گذشته بستگي دارد.

بعضي از روشهاي تجربه شده:

1 نر و 1 ماده

1 نر و 2 ماده

1 نر و 3 ماده نکته: بعضي نرها فقط يک ماده را قبول و بقيه را رها مي‌کنند.

2 نر و 2 ماده

2 نر و 3 ماده نکته: اين دو روش موجب اشکالاتي در ثبت محصول است.در اين روشها روش دوم (ا نر و2 ماده ) مناسبتر از بقيه و به صرفه‌تر به نظر ميرسد.

تغذيه دوره تخمگذاري:

روش نامحدود: اين روش مناسبترين روش است که مواد خوراکي در سطح مرتع به طور نامحدود در اختيار مولدها قرار گيرد. علل رجحان اين روش: ـ راحت. ـ ارزان . ـ موجب چاقي نمي‌شود. ـ پرنده هميشه سير و آرام و در حالت طبيعي است.

نکته: در اين روش اگر خوراک کمتر از مقدار کافي مصرف شود نياز غذايي حيوان تامين نشده اثر سو‌ء خواهد گذاشت. علل کاهش مصرف از اين قرار است:

شرايط نامطلوب چراگاه.

ناکافي بودن غذاي مکمل.

کيفيت پايين غذاي مکمل مثل داشتن کپک يا مزه ناخوشايند

چيدن کوبي بلافاصله قبل از دوره توليد.

پر يا مايه‌

انگل و بيماري.

عوامل• وراثتي در خود مولدها.

• اضطراب.

روش محدود: خوراک به طور آماده در اختيار حيوان قرار مي گيرد؛ اين روش جايي مناسب است که علوفه در دسترس نباشد.

نکته: در روش محدودبايد از مصرف زياد خوراک جلوگيري کردچرا که باعث چاقي شده واثر زيان‌باري بر باروري جنسي شترمرغ چه ماده و چه نر داردهمچنين مصرف بالاي پروتيئن موجب اضطراب گرمايي ويا توليد تخمهاي با پوسته خشک مي‌گردد.

دوره استراحت

چون در دوره توليد از هرگونه جابجايي و فعاليت غيرطبيعي در محيط مولدها بايد اجتناب کرد؛ لذا عمده کارهاي مربوط به مديريت مولد در دوره استراحت انجام مي‌گيرد:

پرکني.

مبارزه با انگلهاي خارجي مثل کـک، شپش، کنـه بوسيله افشانه‌هاي ضدعفوني.

مبارزه با انگلهاي داخلي مثل کرم نواري و کرم پهن بوسيله دارو.

واکسيناسيون در برابر بيماريهايي مثل ادرارسبز، تورم‌ روده، نيوکاسل.

نکته: در 3 مورد بالا مشاوره با متخصص الزامي است چون معالجات نادرست بسيارخطرناک وگاه موجب تلفات سنگين است.

جداکردن نرها و ماده‌ها.

تغذيه در دوره استراحت؛ خود به دو دوره تقسيم مي‌شود:

دوره تعديل وزن؛ غالبا مولدها احتياج به کاهش وزن پيدا مي‌کنند. اين کار تا چند هفته به پايان دوره استراحت انجام مي‌شود. جيره آن عبارت‌است از مکمل ويتاميني معدني به همراه علوفه‌خشک يا تازه يا خوراک. نکته: هيچ نوع غله اي به مولدها داده نمي‌شود به استثناي مواردي مثل: بعد از پرکني، مايه‌کوبي، هنگام بيماري يا هواي سرد حداکثر 300 گرم به هر پرنده.

دوره آمادگي جنسي؛ که در 2 تا 4 هفته پاياني دوره استراحت انجام مي‌گيرد. جيره آن عبارت‌است از علوفه تازه با 400 گرم ذرت يا خوراک داراي 25 درصد غله و نيز مکمل فسفاته.

حذف شترمرغهاي غيراقتصادي؛ براي تعيين صرفه اقتصادي بايد در پرونده هر مولد اين موارد مشخص شود:

کم و کيف جفتگيري آن.

تاريخ روزهاي بدون جفتگيري.

تعداد، تاريخ، وزن واندازه همه تخمهاي آن.

وزن، اندازه و تاريخ و ساعت تولد همه جوجه‌هاي آن.

تعداد و تاريخ تخمهاي بدون نطفه.

تعداد و تاريخ تخمهاي با جنين مرده.

تعداد و تاريخ تخمهايي که جوجه با عمرکوتاه دارد.

نکته: عوامل مؤثر بر کميت وکيفيت تخم هر مولد از قرار زير است:

سن مولد؛ معمولا نرها از5/2 و ماده‌ها از 2 سالگي توليدمثل مي‌کنند و بعد در 6-5 سالگي به سقف توليد مي‌رسند.

نسبت نر و ماده؛ 1 نر به2 يا 3 ماده مناسب است.

تغذيه.

باران.

انگلها.

اضطراب؛ که مي تواند علت آن سروصدا، حيوانات وحشي و سگها يا حتي درگيري نرها باشد.

عوامل وراثتي و همخوني.

ب.جوجه‌کشي

طبيعي:

اگرچه جوجه‌کشي به صورت طبيعي آسانتر است ولي به همان نسبت سودآوري کمتري دارد چون شترمرغ در هنگام خوابيدن روي تخم و نگهداري جوجه تخمگذاري نمي‌کند. براي کرچ شدن شترمرغ حداقل 5 تخم لازم است والا پرنده به تخمگذاري ادامه مي‌دهد. تعداد تخمي که جفت مولد مي‌توانند تفريخ کنند حدود 20 عدد است.

مصنوعي:

مقدمات:

جمع‌آوري تخمها؛ هرروز ترجيحا صبح زوديا غروب.

ضدعفوني تخمها؛ به دو روش شستن(5 گرم virkon-s در 1 ليتر آب ولرم براي شستشويا در نيم ليتر براي افشانه تخمها ودستگاه. ( آب سرد موجب مَکش ميکروبها به داخل تخم مي‌شود) يا گازدادن(80 گرم پرمنگنات پتاسيم و130ميلي‌ليتر محلول 4 درصد فرمالين براي 3 مترمکعب دستگاه)

نگهداري تخمها؛ که نبايد بيش از 1 هفته طول بکشد بايد در دمايي بين 15 تا 20 و رطوبتي بين 75 تا 80 درصد باشد. تخمها به صورت عمودي و با روزي 1 بار چرخش نگهداري مي شوند. بعداز حمل ونقل طولاني بايد حداقل 12 ساعت بي‌حرکت بماند.

گرم کردن تخمها؛ قبل از گذاردن در دستگاه بايد 12 ساعت در اتاق 25 درجه گرم شوند.

دستگاه:

دما؛ 36 درجه با نوسان حداکثر 5/0 (حتي نوسان 1 تا 5/1 درجه منجر به 50درصد تلفات مي‌گردد).

رطوبت؛ بين 26 تا 34 درصد.

کيسه زرده؛ اگر پايين باشد جنين از بين مي‌رود.(محل کيسه باچراغ مشخص وبا مداد علامتگذاري شود).

وضعيت تخمها؛ بر اساس روشهاي استاندارد

چرخاندن تخمها؛ اگر دستگاه خودکار نيست 3 بار در شبانه روز.

جريان هوا؛ 50 ليتر در ساعت براي هر تخم.(افزايش گازکربنيک خطرناکتر از کاهش دماست لذا هنگام قطع برق يا نقص هواکش بايد درها را نيمه باز گذارد).

هچر؛ يک واحد کامل جوجه‌کشي به جز اتاقهاي شستشو، نگهداري و گرم‌کننده تخم، ستر و جوجه‌کشي بايد مجهز به هچر براي سلامت کامل جوجه‌ها باشد.

ج.پرورش جوجه و پرواربندي

نگهداري جوجه تا 3 ماهگي

روش طبيعي(با مادر):

دايه: يک مولد آرام و اهلي که تجربه جوجه‌کشي به همراه جثه اي بزرگ دارد اگر پذيرنده جوجه‌هاي غريبه باشد مناسبترين مورد براي پرورش طبيعي جوجه است. چون به جز 15 الي 20 جوجه خودش، مي تواند در ماههاي سرد 10 الي 15 و در ماههاي گرم تا 40 جوجه ديگر را پرورش دهد. زمان جدا کردن جوجه‌ها از دايه بسته به نظر مزرعه‌دار است. غالبا بعد يک ‌ماه مي‌توان آنها را جدا کرد و جوجه‌هاي جديدي جايگزين نمود. از آنجا که مولدها هنگام نگهداري از جوجه تخمگذاري ندارند معمولا روش طبيعي مورد توجه مزرعه‌داران واقع نمي‌شود.

روش مصنوعي(بدون مادر):

بعد از خشک کردن جوجه‌ها و ضدعفوني کردن ناف، آنها را به سالني با شرايط زير منتقل مي‌کنندبا احتياط و جلوگيري از بروزسرماخوردگي)

قسمت مجزا براي جوجه‌هاي 1 تا 7 روزه؛ 10 متر به ازاي 50 جوجه(اين محل را بايد هر روز توسعه داد به گونه اي که بعد از يک ‌ماه هر جوجه 1 متر جا داشته باشد)

دماي هوا وکف؛ 26 درجه

ضدعفوني شده

کف يکپارچه؛(اگر بتوني است عايق‌بندي شود)

هر 5 جوجه 1 دانخوري و آبخوري پر؛(نبايد طوري باشد که جوجه در آن بيفتد و گير کند)

تهويه مطبوع بدون جريان مستقيم سرد

خروجي به سمت بهاربند؛(بعد از 2 هفته مي‌توان در هواي مساعد جوجه‌ها را براي چرا خارج کرد)

نکته: عوامل مرگ و مير جوجه‌ها:

عوامل قبل از تولد؛ مثل سوء تغذيه مولدها، تازه نبودن تخم، روشهاي غلط و بهداشت پايين جوجه‌کشي

غذاي نامناسب؛ مثل غذاي درشت

شرايط بد سالن؛ مثل تراکم بالا، گرما و عدم تهويه، سرما و نوسانات شديد دما

انگلهاي داخلي و خارجي و بيماريها

اضطراب؛ تقريبا مهمترين عامل تلفات جوجه است. چون موجب رفتار غيرعادي مثل خوردن پر، علف، چوب، سنگ و.. مي‌شود. مهمترين عامل اضطراب جابجا کردن جوجه‌هاست. از عوامل ديگر مي‌توان به گرفتن زياد جوجه‌ها، سروصدا، جانوران موذي وپرندگان مزاحم، تغييرات شديد خوراک و دما و برنامه‌هاي روزانه، بيماري و انگل و کافي نبودن محيط تحرک اشاره کرد. چريدن دريونجه‌زار و قراردادن مولدهاي حذف شده به عنوان دايه مي‌تواند آرام‌بخش باشد.

2- نگهداري بعد از 3 ماهگي

در اين هنگام جوجه بحرانها را پشت‌سر گذاشته لکن نبايد نکاتي مثل مبارزه با بيماري و انگل، تراکم مناسب و تغذيه صحيح را فراموش کرد.

د.کشتار و فرآوري

يک کشتارگاه مجهز شترمرغ؛ شامل قسمتهاي کشتار، تجزيه، بسته‌بندي گوشت، تونل انجماد، سردخانه، بسته بندي پر و دباغي چرم است که البته کارگاهها و کارخانجات تبديلي (مثل کارگاه کيف و کفش…و کارخانه ژامبون و کنسرو…)مي‌تواند مکمل خوبي براي آن باشد.

 د.کشتار و فرآوري

يک کشتارگاه مجهز شترمرغ؛ شامل قسمتهاي کشتار، تجزيه، بسته‌بندي گوشت، تونل انجماد، سردخانه، بسته بندي پر و دباغي چرم است که البته کارگاهها و کارخانجات تبديلي (مثل کارگاه کيف و کفش…و کارخانه ژامبون و کنسرو…)مي‌تواند مکمل خوبي براي آن باشد

مشكلات رفتاري

مشكلات رفتاري در شترمرغها بيشتر ناشي از ورش باد تند ، تراكم زياد و ديگر مسايل ناسازگار مي باشد .عارضه پرخواري معمولا توسط پرندگان خسته يا در محيط تراكم آغاز ميشود. در صورت بروز اين عارضه از بين بردن آن بسيار مشكل است .

روشهاي استفاده از Hubcap ( وسيله اي جهت مشغول نمودن شتر مرغها ) درجايگاه نگهداري و ديگر اسباب بازيها به حل اين مشكل كمك ميكند .همچنين جدا سازي پرندگان يا استفاده از جايگاه نگهداري با مساحت بيشتر مي تواند مشكل را تا حد زيادي مرتفع نمايد.آسمان نگري هم يكي از مشكلات رفتاري است كه د رپرندگاني كه مدتهاي طولاني در محوطه محدود نگهداري شده اند مشاهده ميشود . بنظر ميرسد اين رفتار بيشتر در شرايط آ ب و هوايي شمالي كه درطول زمستان جوجه شتر مرغها در داخل جايگاه محدود نگهداري ميشود ديده ميشود . خارج كردن آنها از جايگاه محدود موجب حل مشكل ميشود . تهاجم شتر مرغهاي نر يا ماده يك رفتار طبيعي به منظور حفظ قلمرو ميباشد . شتر مرغه انيز قلمرو خود را حفظ نموده حالت تهاجمي پيدا ميكنند . جداسازي ساده آغلها و ايجاد فضاي بيشتر براي شترمرغها ي ماده كه امكان فرار از مسير تهاجمي نرها را داشته باشند در حل مشكل كمك نموده و در پيشگيري از بروز صدمات موثر ميباشد .اموهاي ماده بيشتر از گونه هاي ديگر مهاجم ميباشند و اجازه دادن به اموها جهت جفت يابي ، جداسازي اموهاي نر وماده و فراهم ساختن مساحت بيشتر براي اموها از ايجاد و پيشرفت اين عارضه جلوگيري خواهد نمود .

جوجه كشی مصنوعی شترمرغ

شتر مرغ ماده معمولاً بين ساعت 4 تا 7 بعدازظهر تخمگذاری می كند. بلافاصله بعد از تخم گذاری بايستی تخم ها توسط كارگر جمع آوری شده و به محل جوجه كشی منتقل شوند.

دوران جوجه كشی 42 روز می باشد. درجه حرازرت دستگاه جوجه كشی 3/36 درجه سانتی گراد و رطوبت در حدود 20 تا 25 درصد است. وزن تخم به طور متوسط در حدود 5/1 كيلوگرم بوده و در پايان دوران جوجه كشی بايستی در حدود 13 تا 15 درصد از وزن تخم كاهش پيدا كند. در غيراينصورت ممكن است مشكلاتی در جوجه در آوری ايجاد گردد. معمولاً تخم ها به مدت يك هفته جمع آوری و در درجه حرارت و رطوبت مناسب نگهداری شده و سپس تخم های بی نطفه از دستگاه خارج می گردند. درروز سی و هشتم تخم ها به هچر منتقل شده و تا زمان خروج از تخم در دستگاه باقی می مانند. بهتر است جهت خشك شدن و فعاليت نسبی پرنده، به او اجازه داد تا به مدت 6 تا 12 ساعت دردستگاه هچر باقی بماند و سپس خارج گردد. بهداشت دستگاه و سالن جوجه كشی بسيار مهم بوده و بايستی حتی الامكان از ورود افراد متفرقه به محيط جوجه كشی خودداری شود. جوجه ها به هنگام تولد وزنی در حدود700 تا 1000 گرم دارند. بند ناف توسط آيودين ضدعفونی می گردد. كف بينی های هچری نيز بايد اصطكاك كافی داشته باشند تا از بازشدن پاها درجوجه جلوگيری به عمل آيد. چنانچه جوجه نتواند از تخم خارج شود بايستی به جوجه كمك شود. اين امر نياز به كسب تجربه كافی داشته و هر گونه مداخله عجولانه سبب نتايج منفی درهچ خواهدشد.

پرورش جوجه

پس از خروج از تخم جوجه ها بايستی درحرارت 30 تا 32 درجه سانتی گراد قرار گيرند. بهتر است اين حرارت در زير منبع حرارتی (لامپ هيتر، مادر مصنوعی) برای جوجه مهيا شده و اجازه انتخاب را برای جوجه فراهم آورد. در صورتی كه شرايط جوی اجازه دهد می تواند جوجه را 24 ساعت بعداز درآمدن از تخم در فضای آزاد قرارداد. مراقبت از جوجه در سنين اوليه بايستی با دقت انجام شود. بهداشت سالن كاملاً رعايت شده و شب ها شرايط مناسب از نظر دما و تهويه برای جوجه ها فراهم شود. عفونت كيسه زرده از متداول ترين علل مرگ و مير جوجه ها تا سن حدود 14 روزه گی است. اين عفونت می تواند از طريق تخم، دستگاه جوجه كشی، بندناف و نيز غذا و خوردن مدفوع(از طريق روده) به كيسه زرده منتقل شود. عدم جذب به موقع كيسه زرده باعث عفونت و مرگ جوجه خواهد شد. هرگونه استرس نيز می تواند شرايط را برای باقی مانده كيسه زرده در بدن جوجه و عفونت آن فراهم نمايد. از ديگر علل مرگ و مير در جوجه ها را می تواند عفونت های باكتريايی، اسهال و مشكلات فيزيكی پانام برد. غذا 24 ساعت بعداز هچ بايستی در اختيار جوجه قرار گيرد. غذا بايستی دارای انرژی و پروتئين بالا و از نظر املاح معدنی وويتامين ها بالانس باشد. چند روزی طول می كشد تا جوجه خوردن آب و غذا را بياموزد واين مدت زمان كافی را برای جذب كيسه زرده فراهم می نمايد. قرار دادن يك جوجه بزرگ تر در ميان جوجه های تازه به دنيا آمده عمل آموختن خوردن و آشاميدن را به جوجه ها آسان می سازد. جوجه های مريض و غيرفعال را بايستی سريعاً از ساير پرندگان جدا نموده و در فضای ديگر تحت درمان قرار داد.

انباشتگی اجسام خارجی از قبيل سنگ، چوب و ساقه در پيش معده و سنگدان از ديگر عوامل مرگ و مير جوجه ها تا سن چهارماهگی می باشد. هرگونه استرس از قبيل بالانس نبودن جيره (از نظر موادغذايی ، مواد معدنی وويتامينه و غيره) نيز بيماری و عدم آرامش و سلامت پرنده می تواند به اين مسأله منجر گردد. بنابراين حتی الامكان سعی شود محيط پرورش جوجه ها عاری از هرگونه اجسام خارجی باشد. واكسيناسيون جوجه ها عليه بيماری نيوكاسل در كشورمان الزامی است. تلفات ناشی از اين بيماری توسط بعضی از مزارع در ايران گزارش شده است. جوجه ها به بيماری آنتروتوكسمی نيز حساس هستند. واكسيناسيون جوجه عليه اين بيماری توصيه می گردد. اين بيماری غيرواگير بوده و عامل اصلی آن استرس است. (تغييرات جيره حمل و نقل، ترس، تراكم جوجه هاو....) جوجه ها به سرعت رشد كرده و درسن يك ماهگی در حدود 3 تا 6 كيلوگرم وزن دارند. با افزايش سن جوجه ها بايستی فضای بيشتری در اختيار آنان قرار داد. گردشگاه جوجه ها بايستی دارای سايبان بوده و خاك بهترين انتخاب به عنوان بستر می باشد. بستر فضای مسقف بهتر است از جنس بتن باشد تا به راحتی بتوان آن را شست وشو داد و ضدعفونی كرد. در بعضی از مزارع از سيستم حرارت زيرزمينی به عنوان منبع حرارت استفاده می نمايند.

اين مسأله باعث گرمی بستر و آرامش پرنده و نيز كاهش تلفات ناشی از عفونت كيسه زرده خواهد شد. در سن سه ماهگی جوجه ها وزنی بين 20 تا 30 كيلوگرم خواهند داشت. بعداز سن 3 ماهگی جوجه ها نسبتاً مقاوم بوده و تلفات كاهش می يابد. بعداز سن 3 ماهگی بيشتر تلفات ناشی از مسائل فيزيكی است. از سن سه ماهگی تا پايان يكسالگی (زمان كشتار) جوجه ها در فضاهای محصور نگهداری می شوند. معمولاً به ازاء هر پرنده، حداقل 50 متر مربع فضای گردشگاه در اختيار قرار می گيرد. فضای سايبان برای هرپرنده نيز 5 متر مربع است. بنابراين بعداز سن سه ماهگی پرندگان نياز به سالن های بسته نخواهند داشت. بعداز سن سه ماهگی پرندگان به سرما و گرما بسيار مقاوم هستند. پرندگانی كه به عنوان مولد انتخاب می شوند بعداز سن يكسالگی از جيره های نگهداری استفاده می نمايند.

تغذیه در جوجه های شترمرغ

تغذیه جوجه شترمرغها مسئله ای بسیار مهم جهت آغاز و تداوم رشدی خوب و موثر است که در دراز مدت می تواند بر روی آینده تولیدی پرندگان نیز بسیار موثر باشد. در طی سه ماه اول، پرورش، جوجه‌ها بسیار حساس بوده و درصد تلفات آنان بیشتر از سنین دیگر می‌باشند. برای به حداقل رساندن تلفات رعایت کامل بهداشت و تغذیه مناسب و دقیق امری ضروری است. برای دستیابی به بازده بیشینه در امر خوراک دهی پرندگان می توان از راه کارهائی ساده استفاده نمود که در ادامه مقاله به برخی از آنها اشاره می گردد:

استفاده از سنگریزه در خوراک

به‌منظور خرد شدن غذا در سنگدان، شترمرغ نیاز به تکه‌های کوچک سنگریزه دارد. تا زمانی‌که جوجه‌ها از طریق گردش و چرا به چنین منابعی دست نیافته‌اند بایستی به غذای آنان سنگریزه اضافه گردد. سنگریزه‌ها بایستی نصف اندازه ناخن انگشت پرنده باشند. برای جوجه‌های تازه متولد شده این اندازه در حد یک دانه برنج است.

بعضی از پرورش‌دهندگان، سنگریزه یا ماسه زبر و خشن را به‌طور آزاد در اختیار جوجه‌ها قرار ‌می‌دهند (شن و ماسه باید کاملاً خشک باشد) و بعضی دیگر به‌دلیل ترس از انباشتگی معده یا روده حیوان قویاً این روش را رد می‌نمایند. آنها اضافه نمودن این مواد را به جیره ترجیح می‌دهند. ? تا ? سنگریزه کوچک برای هر جوجه در روز کافی به‌نظر می‌رسد. البته برخی منابع نیز سنگریزه را فقط بعد از سه هفتگی پیشنهاد می‌کنند. توجه داشته باشید که سنگ‌های صنعتی به‌دلیل امکان بروز یبوست نبایستی مورد استفاده قرار گیرند.

ویتامین‌ها

اضافه نمودن ویتامین‌های محلول به آب آشامیدنی براساس دستورالعمل مصرفی کارخانه در دو تا سه هفته اول پرورش جوجه برای افزایش مقاومت در مقابل بیماری‌ها، توصیه می‌گردد. بسیاری از ویتامینها تاثیرات مستقیم یا غیر مستقیم در رشد و بازده پرندگان دارند. به طور مثال در هنگام بروز استرسهای گوناگون از قبیل استرسهای گرمائی استفاده از ویتامین C می تواند تاثیرات بسیار خوبی در کاهش اینگونه تنشها داشته باشد.

خوراندن کود

فلورمیکروبی لازم جهت هضم میکروبی در روده کور و بزرگ جوجه در اولین روزهای زندگی شکل می‌گیرد. در حیات وحش این فرآیند با بلعیدن مدفوع والدین به‌عنوان اولین غذا صورت می‌پذیرد. کود حاوی جمعیت باکتری‌های مورد نیاز پرنده است. به این منظور بعضی از پرورش‌دهندگان کود تازه پرندگان بالغ را برای جوجه‌ها توصیه می‌نمایند. البته خطر انتقال انگل‌های روده‌ای و عوامل بیماری‌زا به جوجه‌ها وجود دارد (در برخی کشورها خوراندن کود ممنوع است). حداقل برای جلوگیری از انتقال انگل‌ها و عوامل بیماری‌زای خاص شترمرغ، بعضی از پرورش‌دهندگان، کود تازه گاو را پیشنهاد می‌نمایند. این روش مورد بحث بسیار بوده و توسط بعضی از پرورش‌دهندگان رد شده است.

در طی روزهای اول زندگی، جوجه‌ها مدفوع خود را می‌خورند که این امر باعث بروز مشکلات بهداشتی فوق‌الاشاره می‌شود. برای جلوگیری از این خطرات، مدفوع بایستی مرتباً جمع‌آوری گردد. در بعضی از مزارع آمریکا جوجه‌ها ابتدا روی توری‌های فلزی پرورش می‌یابند تا مدفوع از دسترس آنها خارج گردد.

آب آشامیدنی

به همراه اولین وعده غذا در دو یا سه روزگی، بایستی آب نیز در اختیار جوجه‌ها قرار گیرد. پرندگان بایستی همانند غذا خوردن چگونگی آشامیدن آب را نیز یاد بگیرند. رنگی نمودن آب توسط رنگ‌های خوراکی و یا چسباندن یک عکس رنگی در داخل آبخوری باعث جذب پرندگان می‌گردد. آبخوری‌ها نبایستی در ارتفاع بلند قرار گرفته و باید توسط یک شیء سنگین (مثل یک سنگ) مهار شوند. به ازاء هر سه دانخوری، یک آبخوری در نظر گرفته می‌شود.

جوجه‌ها چه در پناهگاه نگهداری شوند و چه در محوطه باز، آب مصرفی و مدفوع و ادرار آنها بایستی کاملاً کنترل گردد. ادرار طبیعی به رنگ سفید است. انتظار می‌رود جوجه‌های ضعیف آب بیشتری خورده و در نتیجه دچار اسهال شوند. در این صورت پیشنهاد می‌شود ? تا ? بار در روز و به مدت محدود آب در اختیار جوجه‌ها قرار گیرد. به‌عنوان یک قاعده کلی میزان آب بایستی ?/? تا ? برابر مقدار غذای کنسانتره باشد.

آبخوری‌ها بایستی به‌طور روزانه تمیز و با آب تازه پر شوند. جوجه‌ها و پرندگان در حال رشد هرگز نباید آب مانده و گرم استفاده نمایند. اگرچه هیچ‌گونه مدرک علمی در این رابطه وجود ندارد، ولی این مسئله موجب بیماری و تلفات می‌شود. بنابراین نبایستی آبخوری‌ها در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرند.

تغذیه جوجه‌ها با علوفه

جوجه‌ها به‌ محض عادت به غذاخوردن، به علوفه‌? تازه علاقه پیدا می‌کنند، زیرا علوفه تازه محرک اشتهاء است. لذا علاوه بر غذای آردی بایستی علوفه خرد شده مثل گزنه، شبدر، یونجه و کلم سه تا چهار بار در روز اضافه گردد. به‌دلیل خطر بروز انباشتگی باید توجه داشت که در طی ماه اول فقط از برگ علوفه مصرف شده و از ساقه آنها استفاده نگردد. می‌توان بوته‌ها تازه یونجه یا شبدر را در حدود ارتفاع سر جوجه‌ها آویزان کرد. با خوردن برگ‌ها توسط جوجه‌ها می‌توان بوته عاری از برگ را جمع‌آوری نمود. علوفه? مانده و پژمرده نیز سبب مشکلات گوارشی می‌شود. لذا علوفه سبز را بایستی به مقداری در اختیار جوجه‌ها گذاشت که در عرض دو ساعت خورده شود.

چنانچه به‌عللی دسترسی به علوفه سبز ممکن نباشد می‌توان از شبدر و یونجه خشک به‌عنوان جایگزین ااستفاده نمود. به‌هرحال علوفه خشک یا تازه بایستی به قطعات ریز خرد شوند. اندازه قطعات برای جوجه‌های جوان بایستی ? میلی‌متر و در هر صورت همیشه کمتر از طول انگشت کوچک پرنده باشد. مقدار علوفه با افزایش سن جوجه‌ها افزایش یافته و ممکن است در سن ?? هفتگی به ?? درصد میزان غذای خشک برسد.

نکاتی در مورد ساخت دان جوجه شترمرغ

علاوه‌بر خود جیره، مقادیر کمی علوفه سبز خرد شده برای تحریک اشتهاء و تأمین ویتامین‌ها و پروتئین‌ها اضافه می‌گردد. اضافه کردن تکه‌های هویج و بالاخره تکه‌های ریز تخم‌مرغ کاملاً جوشیده و سفت شده به غذای خشک در دو هفته اول مفید بوده است.

در میان غذاهای آماده تجاری برای سایر گونه‌های حیوانی، غذای آغازین جوجه بوقلمون و جوجه مرغ (حداقل دارای ?? درصد پروتئین خام و ?/?? مگاژول در کیلوگرم انرژی قابل سوخت و ساز) به‌شرطی‌که داری داروهای ضدکوکسیدیوز یونوفور نباشد برای جوجه شترمرغ‌ها مناسب است. به‌دلیل کم بودن الیاف خام و به‌منظور بهبود بخشیدن به ساختار دان آغازین ماکیان که اغلب به‌دلیل ریزی بیش از حد برای جوجه شترمرغ مناسب نمی‌باشد باید بین ? تا ?? درصد (بسته به سن جوجه) یونجه یا شبدر ریزه شده به غذای آنان اضافه شود. همچنین به‌دلیل ناکافی بودن کلسیم و فسفر این جیره‌ها افزودن فسفات کلسیم، یا پودر استخوان یا خرده صدف و یا سنگریزه‌های آهکی توصیه می‌گردد.

روش غذادهی

درست قبل از اینکه جوجه شترمرغ پوسته تخم را بشکند کیسه? زرده را از طریق ناف به محوطه? شکمی جذب می‌کند. وزن زرده ممکن است تا حدود یک سوم وزن زمان هیچ جوجه باشد. کیسه زده به‌عنوان یک منبع غذائی باعث می‌گردد که جوجه‌ها ? تا ? روز اول زندگی را بدون غذا و مایعات زندگی کرده و نیازی به غذای کمکی نداشته باشند. بنابراین کاهش وزن بدن در طی روزهای اولیه طبیعی است.

علی‌رغم این حقیقت جوجه‌ها بایستی به‌محض سرپاشدن یعنی در یک یا دو روزگی به غذا و آب دسترسی داشته باشند. جوجه شترمرغ‌ها مجبور هستند غذا خوردن را یاد بگیرند. البته آنها به‌طور غریزی به جستجوی غذا می‌روند ولی قادر به تشخیص غذا در دانخوری‌ها نمی‌باشند. در صورت عدم مراقبت کافی احتمال تلف شدن جوجه‌ها در اثر گرسنگی و یا بلعیدن اشیاء و در نتیجه انباشتگی معده یا روده وجود دارد. بدین‌منظور بهتر است جوجه‌ها برروی بستر سیمانی، حصیر پلاستیکی یا گونی پرورش داده شوند. کف و مواد بستر به‌کار رفته بایستی مرتباً تمیز و شسته شوند. تنها از سن حدود ? ماهگی به‌بعد مواد بستری دیگری مثل شن و ماسه و یا پوشال توصیه می‌گردد.

برای عادت دادن جوجه‌ها به غذای موجود در دانخوری بایستی گردشگاه آنان کوچک در نظر گرفته شود (کمتر از ?/? مترمربع برای هر جوجه). دانخوری‌ها بایستی در تمامی نقاط سالن وجود داشته باشند تا غذا به‌راحتی در دسترس جوجه‌ها قرار گیرد. همچنین می‌توان در روزهای اول غذا را در دانخوری‌های طویل ناودانی یا برروی پارچه‌های کتانی، کنفی (بدون نخ‌های اضافی) یا گونی خالی پاشید.

به‌دلیل کنجکاوی جوجه شترمرغ‌ها، تمایل آنان به غذا با انگشت کشیدن به غذا برانگیخته می‌شود. برای تحریک بینائی جوجه برای غذا خوردن، افزودن یا مخلوط کردن علوفه سبز خرد شده (برگ کلم، کاهو و یونجه) و نیز قطعات هویج و تخم‌مرغ کاملاً جوشیده و سفت شده (به همراه پوسته) به جیره خشک مؤثر است. حتی سبز کردن رنگ غذا نیز موجب تحریک جوجه‌ها می‌گردد. بعضی از پرورش‌دهندگان به‌منظور آموختن طرز غذا خوردن یک یا چند جوجه بزرگتر را به همراه جوجه‌های جوان نگه می‌دارند.

جوجه‌های جوان غذای آردی را به غذای پلت ترجیح می‌دهند. عموماً پرندگان غذای مرطوب به آسانی از غذای خشک دوست دارند. بایستی به این نکته توجه نمود که غذای مرطوب آسان‌تر فاسد شده و در نتیجه باعث سود هضم در جوجه‌ها می‌گردد. دانخوری‌ها بایستی به‌‌طور روزانه تمیز و غذای باقی‌مانده در آنها خارج شده و برای تغذیه پرندگان بزرگتر استفاده گردد. بعد از اولین نوبت تغذیه، مدفوع جوجه بایستی به مدت ? تا ? روز به‌دقت کنترل شود. در صورت مشاهده اولین علائم اسهال بایستی به آب آشامیدنی یا غذای آنها آنتی‌بیوتیک اضافه گردد.

به‌دلیل استفاده از ذخیره زرده، مصرف دان در طی ده روز اول زندگی جوجه‌ها کم می‌باشد. برخلاف روش قبلی یعنی تغذیه آزاد (Ad libitum)، در حال حاضر تغذیه محدود مورد بحث است. التهاب کیسه زرده معمول‌ترین علت مرگ و میر جوجه‌ها محسوب می‌گردد. به‌وسیله محدودیت غذائی جوجه‌ها در روزهای اول زندگی می‌توان جذب زرده را تسریع بخشید. در مطالعه‌ای توسط Farzi مشاهده شد که میزان تلفات در جوجه‌هائی که از جیره محدود شده استفاده می‌کردند، نسبت به جوجه‌هائی که آزادانه غذا می‌خورند به‌طور معنی‌داری کمتر بوده است. در مورد دوم مرگ و میرها بیشتر در اثر تورم کیسه زرده، اسهال و یبوست بوده است. Farzi میزان غذای خشک مصرفی روزانه را ?/? تا ? درصد وزن زنده پرنده پیشنهاد می‌کند. این مقدار بایستی به‌تدریج و همگام با افزایش رشد جوجه‌ها و سلامت آنان افزایش یابد. Arts تعداد دفعات غذادهی در روز را دوبار پیشنهاد می‌کند که در هر نوبت میزان غذا باید به اندازه‌ای باشد که در عرض ? ساعت خورده شود. برگ‌های خرد شده گزنه‌ها بدون هیچ‌گونه محدودیتی به‌عنوان مکمل غذائی پیشنهاد می‌شود.

به‌دلیل عدم فعالیت جوجه‌ها در شب نیازی به تغذیه شبانه نیست. به‌منظور تشخیص سریع هرگونه انحراف از رشد طبیعی، مصرف غذا و رشد پرنده بایستی به‌طور مداوم مورد پایش قرار گیرد. افزایش وزن اضافی از طریق کاهش میزان غذا یا افزایش درصد فیبرخام جیره جبران می‌گردد.

گردش و چرا

از سن دو تا سه هفتگی چرا در یک مزرعه یونجه یا شبدر یک جایگزین مطمئن برای علوفه? تازه خواهد بود. برای جلوگیری از مصرف بیش از حد ساقه و اشیاء غیرقابل هضم و در نتیجه خطر یبوست بایستی به نکات زیر توجه نمود:

- جوجه‌ها نبایستی در حالت گرسنه وارد مزرعه شوند بلکه باید قبل از آن با غذای پرانرژی تغذیه گردند.

- در هنگام شروع چرا بایستی رفتار خوراک خوردن جوجه‌ها به دقت کنترل شود.

- چراهای اولیه نبایستی بیش از نیم ساعت و دوبار در روز تجاوز نماید. پس از آنکه جوجه‌ها به چریدن عادت کردند می‌توان زمان را افزایش داد.

- در صورت بلند بودن ارتفاع علوفه چراگاه به‌خصوص یونجه، ممکن است کندن برگ از ساقه‌های بلند برای جوجه مشکل بوده و لذا علوفه خود را از دست داده و به چیزهای دیگر مثل علف هرز، شن و ماسه و سنگریزه تمایل نماید. مزارع موردنظر برای چرای جوجه‌ها بایستی به‌طور منظم درو شده و بلندی علوفه تا سن شش هفتگی از ارتفاع پشت جوجه‌ها تجاوز ننماید.

علاوه‌بر نکات فوق بایستی توجه داشت که تا سن سه تا چهار ماهگی، هنگام انتقال جوجه به چراگاه نبایستی علوفه چراگاه مرطوب باشد. پرورش‌دهندگان شترمرغ در آفریقای جنوبی در یافته‌اند که خیس شدن سطح شکم پرنده در اثر تماس با برگ‌های خیس ناشی از باران و شبنم در مزرعه باعث مرگ جوجه‌ها می‌گردد. بنابراین در زمان بارندگی، گردش و چرای روزانه جوجه بایستی تا خشک شدن کامل علف‌ها به تعویق افتد.