مقدمه : 
آسیت بیشتر در جوجه های با سرعت رشد بالا بروز نموده و یک مشکل جدی برای صنعت پرورش طیور محسوب می شود . اصطلاح آسیت به وضعیتی اشاره می شود که نشانه اصلی آن تجمع غیر طبیعی مایعات در حفرات بدن می باشد. این حادثه در گله ها متغیر و تلفات ناشی از آن در حدود 12-5% است که در حالت های پیشرفته، تا 25% تلفات دیده می شود .
تاریخچه این بیماری :
این عارضه برای نخستین بار در ارتفاعات بالا در کشور بولیوی در جوجه های گوشتی دیده شد و به دنبال آن در سایر کشورهای جهان و از جمله در ایران هم گزارش شد، چون این عارضه اکثراً در مناطق با ارتفاع بیش از 1400 متر از سطح دریا مشاهده می شد آن را بیماری ارتفاعات بالا نامیدند.
طبق آمار و ارقام، مجموعه لاشه حذفی از 5/3% در سال 1986 به 19% در سال 1994 افزایش یافت، سالانه 50 بیلیون دلار در اثر تلفات ناشی از آسیت به صنعت مرغ گوشتی دنیا خسارت وارد می شود.
علایم ظاهری :
افزایش تنفس و افزایش میزان فعالیت ، از دست دادن درخشش پرها ، متسع شدن شکم به دلیل تجمع مایع ، کوچک بودن نسبت به جوجه های دیگر ، له له زدن همراه با صدایی مثل غرغره کردن ، جوجه های مبتلا اغلب به روی پشت می میرند ، قرمز شدن پوست شکم و پر خون شدن عروق محیطی و در پرندگان مسن تر اغلب سیانوز در اطراف تاج و ریش دیده می شود .
پرخونی عضلات، اتساع ناحیه شکم وتجمع مایع در داخل محوطه بطنی
پاتولوژی
1- سیستم قلبی-عروقی: علائم آن شامل
تحلیل رفتن میوفیبریل قلبی، از بین رفتن سارکومرها و میتوکندری ها ، شل و نرم شدن قلب، تجمع مایع در پریکارد ، افزایش PCV ، تعداد RBC،WBC و غلظت هموگلوبین ، افزایش غلظت لاکتات دهیدروژناز در قلب ، افزایش در تعداد قطرات کوچک چربی ، افزایش در ذخایر گلیکوژن میوکارد
افزایش ضخامت سرخرگ ششی ، افزایش RV/TV ، سست شدن مویرگها و فیبروزی شدن کپسول کبد
تورم سلول های کبدی و چسبیدن فیبرین به سطح آن .
2- ریه:
وجود تعداد زیادی گره های غضروفی، استخوانی و لنفاوی در شش پرندگان مبتلا ، 30% افزایش در ضخامت سد بافتی خون – گاز، هیپرتروفی ماهیچه صاف در پارا برونشیول ، سنتز کلاژن اضافی در ریه ها و اختلال در ساختمان آلوئولی از نشانه های این بیماری در طیور است .
اتساع ورید میانخالی خلفی
اتساع قسمت راست قلب
ژله ای شدن مایع آسینی، وگرد شدن لبه های کبد
روند ایجاد عارضه
افزایش نیاز به اکسیژن باعث افزایش پمپ خون از قلب به ریه ها می شود که در نتیجه آن باعث افزایش فشار خون سرخرگی و بسته نشدن کامل دریچه ها می شود که به دنبال آن برگشت خون به داخل سیاهرگهای اصلی و افزایش فشار را خواهیم داشت که نهایتاً باعث آسیب دیدن سلولهای کبد و بزرگ شدن آن می شود .
خروج پلاسما از رگها و تجمع آن در داخل حفرات بدن باعث افزایشسلولهای خونی و افزایش ویسکوزیته خون مشود در نتیجه نیاز به فشار بالا برای جریان یافتن در مویرگها می باشد .که باعث تشدید عارضه می شود .
عوامل مـؤثر در بروز عارضه
1- سرعت رشد و ترکیب بدن:
افزایش سرعت رشد باعث افزایش نیاز به اکسیژن می شود . متابولیسم نیتروژن و پروتئین در مقایسه با چربی به اکسیژن زیادی نیاز دارد، اما لاشه جوجه ها بطور واقعی پروتئین و نیتروژن کمی دارد.
2- ارتفاع:
در ارتفاع بالا فشار اتمسفر و همچنین فشاراکسیژن، پایین تر می باشد.
3- برنامه نوری:
هر برنامه نور دهی که میزان ساعات روشنایی در آن افزایش یابد، منجر به افزایش تلفات ناشی از آسیت خواهد شد.
4- وضع سلامتی:
هر عفونت یا آلودگی ای که بر وضعیت شش یا قلب اثر بگذارد بر شیوع آسیت نیز اثر می گذارد ( آسپرژیلوس، برونشیت عفونی و... ).
5- محیط:
دمای محیط:
کاهش دما باعث تنظیم دمای بدن با افزایش فعالیت های متابولیسمی و تولید انرژی اضافی و افزایش مصرف اکسیژن می شود .
کیفیت هوای آشیانه:
افزایش بخار آب و دی اکسید کربن، وجود گرد و غبار و وجود گازهای سمی در اثر تهویه ضعیف باعث افزایش نیاز به اکسیژن می شود .
نوع سوخت سالنها:
باعث رقابت با پرنده در مصرف اکسیژن می شود .
نگهداری تخم مرغ و محیط جوجه در آوری: مداخله در تبادلات اکسیژنی در پوسته تخم مرغ در طی نگهداری و ناکافی بودن سطح اکسیژن در انکوباتورها ممکن است موجب آسیت در جوجه های گوشتی شود.
کیفیت بستر
6- ژنتیک و سن گله مادر:
پرندگان دارای صفات اختصاصی رشد زیاد و راندمان غذایی بالا به آسیت حساس تر هستند.
جوجه های نر نسبت به جوجه های ماده به آسیت حساس تر هستند.
جوجه های گوشتی هچ شده از گله های مادر جوان نسبت به جوجه هایی که از گله های مادر پیرتر هچ می شوند برای ابتلا به آسیت مستعد تر هستند.
7- تغذیه:
ترکیب جیره:
افزایش سدیم جیره باعث تحت تأثیر قرار دادن تعادل آب و الکترولیت ها می شود در نتیجه باعث افزایش حجم خون و همچنین افزایش فشار خون می شود .
جیره های با انرژی بالا ( پلت ) بیشتر در زمان تغییر جیره از جیره شروع کننده به جیره رشد مسأله ساز است .
تعادل و کیفیت منبع پروتئین دفع نیتروژن اضافی از بدن نیاز به انرژی دارد.
- کاتابولیسم پروتئین اضافی باعث ساخت اسید اوریک و چربی خواهد شد که ساخت آنها به اکسیژن زیادی احتیاج دارد.
کمبود ویتامین E و سلنیوم
مایکو توکسین های موجود در جیره
-کنجاله ماهی با میزان بالای هیستامین ( ppm 200)
محدودیت غذایی: تغذیه آزاد باعث افزایش آسیت می شود .
پیشگیری و درمان
درمان مؤثری برای آسیت وجود ندارد و پرندگانی که یکبار علائم آسیت را نشان می دهند، خیلی سریع می میرند.
ریشه کنی آسیت تنها از طریق اصلاح نژاد میسر است .
روش های کاهش دهنده وقوع آسیت:
انتخاب نژادی که استعداد ژنتیکی کمتری برای بروز آسیت داشته باشد.
پرورش مجزای جوجه های حاصل از گله های مادر جوان، تحت شرایط مدیریتی و نگهداری مناسب.
نگهداری دمای محیط در شرایط مطلوب مخصوصاً هفته اول زندگی.
پرورش جنس های گوناگون بطور جداگانه.
کاهش ساعات روشنایی در مراحل اولیه رشد.
پیشگیری از بیماریهای دستگاه تنفسی.
تهویه مناسب
- در ستر وهچر
- سالن پرورش
نحوه اجرای برنامه غذایی:
- ترکیب خوراک
خوراک هایی با انرژی پایین در کل سیکل زندگی استفاده شود .
شکل خوراک
استفاده بیشتر از غذای آردی نسبت به خوراک پلت شده باعث کاهش آسیت می شود .
تغذیه با محدودیت زمانی
دسترسی به خوراک به مدت 10-8 ساعت در روز.
تغذیه یک روز در میان از سن 20-7 روزگی.
محدود کردن سطح سدیم جیره به19/0%.
کاهش آلودگی سم خوراک
نتیجه :
هیپوکسی عامل اصلی بروز آسیت در جوجه های گوشتی بوده و هر عاملی که باعث ناهماهنگی و عدم تعادل بین میزان اکسیژن فراهم شده در بدن شود منجر به هیپوکسی می گردد.
عواملی که بر سلامت سیستم قلبی - ریوی تأثیر می گذارند سبب تشدید بروز آسیت می شوند.
با مدیریت صحیح (تغذیه، تهویه، بهداشت و...)می توان تا حد زیادی از وقوع آسیت جلوگیری کرد.
منابع:
1-Leeson, S., Diaz, G., and Summers, J.D.1995. Poultry Metabolic Disorders and Mycotoxins. University Books. Guelph, Ontario, Canada, PP: 29 – 46.
Jordan, F. T. W. 1370, poultry disease.- 2
انتشارات جهاد دانشگاهی دامپزشکی دانشگاه تهران، چاپ اول.
ماشین جوجه كشی خانگی و صنعتی (نفيس مهر ماسوله)
عوامل شکست در واکسیناسیون